Aquel verán en Lugo (18)

.../...
¿Que, meu témpano, non te emocionas? Pois ten o mérito de ser improvisada...; mellor dito, inspireime nese sorriso teu, tan melancólico pero, á vez, tan agarimoso. ¡A letra é miña, pero a música púxolla o río, este río que tamén é meu, que por algo se chama, Miño!

-Meu Gatte, meu maridote sen dote, iso teu é bastante ripioso. Son versos verdes, versos dun vate pouco batido, mesquiño en ideas...; pero o que é este sitio dáme pena deixalo, que é ben romántico por certo; tanto, que nin entendo que baixen tan poucos lucenses, co agradable que isto é! ¡O peor será que pronto chegarán ata aquí os especuladores de Lugo, eses do Lugo-Lugo! ¿Por esta parte nunca estivéramos, ou si?

-¡Non, muller, tan arriba, non, que de solteiros non te apartabas do asfalto! Nós non viñemos nunca, polo menos tan arriba, ¡pero os románticos, eses, tampouco! Observa que a xente prefire irse pola outra beira, pola praia fluvial, para sentarse nas mesas do Club, así que esta parte está..., ¡case que virxe!

-¡Mira quen vai falar de mesas, este comellón...! ¡Sempre tentado polo presebe..., de feo que sexa!

-Comellón serei, pero quédame sensibilidade abonda como para non profana-lo Miño tirándolle rafas, como seguro que fan eses de aí adiante.

-Agradeceranas as troitas, supoño. -Matizou ela.
-As troitas máis agradecerían que o río baixase limpo; ¿non cres? Agora, entre as tinguiduras do pelo, o carmín, eses ungüentos bronceadores, e mailos gases das enchedelas lucenses...; ¡pobres troitas!

-¡Dígocho eu! -Conformou.

Xa estabamos mirando o reloxo para ir levantando a cueira, que empezaba a anoitecer, cando asomaron por alí, ao calado e inesperadamente, unha parella de bañistas, aqueles leoneses...

-¡Oh, están aquí os da Coruña! ¡Daquela, quedámonos con vostedes, uns minutiños, que aquí xunta ao río estase na gloria! ¿Molestamos?

¡Claro que molestaban, pero a cortesía é a cortesía!

-¡Que va! -Asentinlles. -¡Un punto e á parte moi axeitado, que xa nos dixeramos tódalas verbas agarimosas...! ¿Non saben cómo é iso, que as conversas hai que cortalas antes de que decaian os temas principais...?

-¿Si, de verdade? ¡Estes galegos, uns sabios...; sempre tan filósofos...! -Apostilou ela, a leonesa.

(¿Diríao en serio? ¡Eu póñoo aquí; transcríboo, pero non o creo!)

-¡Cuestión de ambiente, señora, cuestión de ambiente; estes verdes son estimulantes, moito; e logo que refrescan as ideas!

A leonesa estomballouse no asento que lle cedera eu, toda feliz:

-¡Ata será certo, que este é un sitio encantador, bastante suxestivo! ¡E qué ben cheiran esas buddleias da sebe...! ¡Se puidésemos quitarnos dez anos de encima, uih daquela...; ¡miúdo sitio para rebuldar!

Ripieille un pouco, medio pícaro e medio galante:

-¡Señora, se vostede se sacase dez anos de encima, daquela volvería á escola! Ademais, aquí en Lugo, nin a Policía pide o Documento, así que por nós considérese minguada neses anos que di. Polo demais, se lle apetece, non deixe de darse pinchacarneiros, todo por aí adiante, ¡que aquí teñen onde pacer...!

-Ten razón, que mesmo dan ganas de come-las flores, ¡tan lindas, tan olorosas...! Esta veiga do Miño é un paraíso, case que tanto coma a do noso Sil... ¡Desde logo, este río é unha aproximación!

-¡Non lle vaian ao Sil con eses chismes; sexan discretos, como bos leoneses!

Quixen ser amable, só iso, pero saíume o tiro pola culata. ¡Cos forasteiros nunca se sabe cómo acertar!

-¿Por qué, amigo; por qué non llo podemos dicir..., ao Sil? ¿Será porque o noso río pasa pola Ponte Ferrada antes de atoparse con este regatiño? -Provocoume aquel camarada bañista, pero eu devolvinllas, ¡grosas!

-¡Señores, o Sil é un barulleiro, e ademais, un celoso deste Miño, que este, de sempre, tivo mellor fama, mellor sona! ¡Escoiten, escoiten o ben que sona, e logo que cando o río sona, auga leva...! -Con isto defendinme do seu ataque, coma un gato coa barriga ao aire.

-¿Fama, ou fame? ¡Aquí sería sede pois leva tan pouca auga que nin case se oe! Grazas ao Sil, o Miño morre con auga de socorro. ¡Morre con auga! E tamén grazas ao Sil, ao noso Sil, Galicia ten unha porta aberta, unha entrada, para asomarse á chaira Castelá; ¡á ancha Castela dos horizontes infinitos, que dixo Unamuno!

Aquela provocación ía in crescendo, así que lles mostrei a miña xenreira:

-¡Estes leoneses...! ¿Como presumen diso, como é que se atreven, se vostedes perderon aquel reino, o galaico-leonés, precisamente por culpa de Castela, por culpa dunha filla serodia...? ¿Non sería máis exacto dicir que no Sil está a Ponte-fechada, fechada e ferrada, meu querido leonés; ou máis ben, querido castelán? Agora, vostedes, Bierzo incluído, nin son ástures nin casteláns: ¡arraiáns, xente da fronteira!

O leonés, que non era parvo, devolveume aquela poutada metendo á miña muller no compromiso da súa dialéctica:

-Señora, o seu home, retorcendo a xeografía, e mesturándoa coa historia, ten ganas de rifar con nós, cos veciños... Sequera onte ben dicía que galegos e asturianos, primos..., ¡non sei qué! Pero aos leoneses alónganos as distancias... ¿Fixémoslles algo? ¡En tal caso, sería sen querer!

-Voulle contestar, aínda que el non precisa avogado: Non hai mellor home, mellor veciño, que este galego co que casei, ¡desde Astorga á Fisterra! O que pasa é que a vostedes tenos por máis irmáns de Galicia que de Castela...; e se o decepcionan, sóbeselle o sangue á cabeza. ¿Non si, marido; non si, amor?

-¡Falou a miña muller, e con iso, causa finita! -Aseverei, con toda sinceridade.

Pero a leonesa era fina de raio, e non se quedaba a gusto naquel empate a táboas, así que lle deu unha finta ao tema:

-Irmáns, ou veciños, que tanto dá, en Ponferrada querémoslles ben aos galegos; ¡e iso a pesares do que pasou coa nosa filla...! ¡Mecachis!

-¿Casouse cun galego..., e divorciouse? -Nin sei o por qué, pero o corpo pedíame provocalos, vingarme daquelas retesías.

-Non, señor; ¡divorciáronse..., antes de casar! -Aclarounos o confrade.

-¿Iso sae no Guinness? ¿Divorciarse..., antes do casoiro? ¡Nunca tal pasou nesta parte da Gallaecia...!

A miña dona intentou pacificar, temperar, dosificar:

-Non lle faga caso ao meu home, que hoxe está coa depre...

Menos mal que o leonés, daquela, envaiñou:

-Teremos que contarlles o caso; pero sen acritude, como dicía aquel Felipe. Cóntallelo, muller, que nas crónicas de sociedade, se entra un home a relatar, sae un drama; ¡e o noso, despois de todo, a ese grado non chegou!

Ela púxose moi seria, coma se estivese representando unha traxedia greca:

-¡Se che parece que o da nosa Elvira non foi drama...! Direilles: Coñecéranse precisamente aquí, nos baños, que á nosa filla operárona dun pulmón, e tiña dificultades de respiración no outro. Aquel ano, o rapaz, que lle saíu precisamente aquí, que me van permitir deixalo sen nome pois os cabritos non sempre son fillos de..., diso, das cabras, e súa nai seica vive, aínda, nalgún lugar de por aquí cerca, tamén viñera aos baños, que andaba derreado..., ¡non sei de qué! El dicía que collera a reuma de tanto traballar nas cortes do gando, ¡pero despois soubemos que foi da humidade dunhas tabernas que frecuentaba!

-Muller, vai directa ao caso, que a tara dese rapaz non foi por culpa das tabernas.

-¡Xa vou, xa, que ata a hora da cea falta un cacho; e se chegamos tarde, daquela tomamos algo na cafetería...! Resulta que a nosa nena non lle mirou ben aos ollos ao pailán, e tívoo por decente. Ela, a nosa filla, é Mestra, pero a psicoloxía dos nenos cambia cando lles sae a barba. ¿Sabíano? Déronse palabra de casamento, e a nena, entón, ao darse os enderezos, mencionou que a nosa casa é de seis pisos... A inocente dela, ¡criatura!, non lle explicou ao lugués que a casa é de seis pisos, certamente, ¡pero que noso, o que se di noso, só era o terceiro! Nestas, cando o rapaz chegou coa familia á Ponferrada, para celebra-lo seu casoiro, ao mes do namoro, púxose a le-las placas do portal, e preguntoulle ao da Xestoría que hai no primeiro, en voz baixa e misteriosamente, que cánto nos pagaba de renda. "¡Que hei pagar renda se o piso é meu; vostede quererá dicir, de gastos da Comunidade!". Non vexan cómo se puxo o galego; e sobre todo, súa nai. Deron en discutir que en Galicia cando se di, "a miña casa", tratándose dun morgado hai que entender que toda a casa é del, desde os cimentos ao tellado, e que, tratándose de filla única, como é a nosa, ¡con máis razón!

A min tentábame o demo de seguido, así que aticei, de novo:

-Claro, tiña a súa lóxica, que en casos así convén face-los noivados en presenza de tradutores - intérpretes oficiais, ou sexa, por ante Corredores de Fincas, ou de Comercio. ¡Iso se non hai un Notario cerca! Parece mentira que un paisano noso fose tan inxenuo... ¡E logo din, de Pedrafita para aló, que os galegos somos desconfiados!

-O señor case que ten razón; bastante, pero a eito non, que logo diso, aos poucos días, preguntamos todo por aquí, e resulta que as casas en Lugo tamén se venden por pisos..., ¡igualiño que en León!

A miña muller terzou de novo, que ben me notou que me puxen algo impertinente cos leoneses.

-¡En Lugo, si, pero nas aldeas, non; e casualmente o noivo, polo que contan, era dunha aldea! Miren, ¿saben qué lles digo? Que lle estivo ben empregado ao noso paisano..., ¡por pedi-los informes con retraso! Despois desa experiencia, a súa filla, ¿que? ¿Chegou a casarse?

-¡Pois, o que son as cousas, que o mesmo día do desgusto declaróuselle aquel home, aquel veciño, o Xestor do primeiro...! Fose porque quixese á rapaza, xa de antes, fose por emenda-la plana, fose por un trasacordo..., a xestión saíu ben, que nos levan dado dous netos, e outro que está de camiño. Un home riquísimo, que se encaprichou polo contratempo aquel, e hoxe a uns, mañá aos outros, leva compradas as plantas da casa, todas, ¡e ponas ao nome da nosa filla! Todas, todas non, que o primeiro andar segue sendo del, privativo, como é natural, ¡por aquilo de conserva-las raiceiras...!

-¡O que é a vida! -Dixen eu, por dicir algo e por mante-la paz galaico-leonesa, arrepentido das miñas provocacións iniciais.

-¡Iso; o que é a vida! ¡Agora falou ben! ¡Falou coma un templario! Aló no Bierzo hai un refrán que di, "O que lonxe vai casar, tacha leva, ou a vai buscar".

-Pois aquí témoslle outro que di, "O casamento e maila mortalla, baixan do Ceo". Polo visto, o da súa filla aínda non baixara..., ¡iso, de onde tivese que baixar!

A leonesa quedouse en silencio, segundo dábamos a volta cara ao balneario, pero nisto que se arrincou por onde menos esperábamos:

-¡Vaia, vostede parécese ao meu home niso do refraneiro! ¿Sabe que podiamos facer, de camiño do hotel, do balneario?

-¡Vostede dirá; e dígao en castelán, non se prive, que nós, aquí en Galicia, modestia á parte, sómoslle políglotas! -Era o diaño que me insistía naquela tentación picaresca, pero desta vez non me colleron os piques.

-Pois..., como vexo que coñece algún que outro refrán, e o meu home presume de sabelos todos, absolutamente todos, propoño que fagan unha aposta, en castelán, por suposto, para non dar avantaxes, que os casteláns non son tan pícaros coma vostedes, que os ditos dos galegos, con iso da retranca, teñen segunda, ¡sempre! ¡A ver, logo, quén sabe máis! E mañá subimos para comer, ao mellor restaurante de Lugo, ¡que así variamos de pousada...!

-¡Escoitámolos con agrado! -Afirmou a miña dona, feita un tarro de mel.

-Pois, por min, aceptado; e xa podemos comezar, agora mesmo. ¡Empece!

-¡Non, non, vostede; vostede primeiro, que por algo é forasteiro! ¡Aquí por Lugo sómoslle moi cortesáns! -Eu tamén acabei na vaselina, ¡á forza!

-¡Entendo; terra de vacas..., terra de cortes! –Coñouse o leonés, agresivo; e con aquilo fíxome recuar, con todas as da lei do Talión:

-¡Non, señor, cortesáns; cortesáns de..., de...., non me sae! ¡Cortesáns..., diso da nobreza!

Forasteiros en Lugo, daquela, a tal momento, tamén eramos nós, de ben pensado; máis cós leoneses, que estabamos alí, nas augas, dándolles guerra, por aquela vinganza en contra daqueles bañistas... En cambio, os de Lugo podíanse permitir o luxo de te-las súas areas ben cómodas, ben limpiñas, que para os ástures quedan a contramán, e iso a pesares da ponte dos Santos; e para os coruñeses aínda non nos fixeron a suficiente promoción delas. Das praias marítimas estou falando, que esta de enfronte dos Baños, esta da Ponte, é un Club de sibaritas, de xente que se baña en augas limpas e frías, ¡como facían aqueles suevos, que miúda elegancia!

A miña vinganza contra dos lucenses, meus paisanos de nacenza, estaba sendo algo pobre, pois non só lles tiña que aturar aqueles vellos que deixaran “nas augas” mentres os mozos baixaran para comparti-la Coruña, senón que, mira ti por onde, metinme, ¡metémonos, que a miña dona tamén tivo a súa responsabilidade, a súa cuota-parte!, a facerlles honores e cumpridos de anfitrión aos ástures, e tamén aos leoneses, que estes deixáranse caer por Lugo desde as súas montañas, se cadra coma nós, aproveitando e aproveitándose daqueles baleiros migratorios do verán. En calquera caso, Lugo vale un bo veraneo, sexa nos balnearios, na hostalería da cidade e das vilas, nas mansións rurais... En calquera parte, que se algún día nos compran os suízos..., ¡daquela veredes o que é marketing turístico! ¡Ai, daquela...

Día 3º, e seguintes.
Á terceira noite durmín pouco, atafegado polo pensamento de tantas cousas que nos estaban ocorrendo; e non é que non estivese relaxado; non, non era iso, pero aquel ritmo de acontecementos, nunhas simples vacacións, logo era máis intenso cá miña vida profesional. Tamén me deu por matinar que, de xubilado, se me vía metido en viaxes, e me dedicaba, coa miña muller, a estuda-lo próximo, daquela o xúbilo de aburrido pouco ía ter.

Sempre temín carecer de actividade, ou verme prostrado dunha enfermidade que non me permita facer e desfacer, sexa cos brazos ou coa cabeza, pero aquela borracheira de tantas cousas, e todas complexas, era excesiva, que logo me parecía ter un acordeón no fondo da alma. Tan lanzado me sentía, que aínda ben non espertara botei en falta ao Centurión, pero despois de dar catro voltas e media na cama atopeime con que xa o tiña aos pés dela, sentado na relleira, coa mesma quietude que se levase un bo cacho esperando por min, e non á viceversa.

¡Deus, qué grandezas, qué misterios, qué sorpresas ten Lugo...! Se me desen a escoller, volvería a nacer nesta provincia; ¡e dentro dela, en Castroverde! Todo iso, téñoo; todo iso me foi dado pola Providencia. ¿Que máis me queda, qué me falta? Obviamente, morrer en Lugo; ¡e que as miñas cinsas sexan esparexidas ao pé do meu Cercis Siliquastrum, por entre os carballos do meu Bergland, un país rebautizado polos suevos, que mira ao Azúmara, ao río dourado, aquel que depredaron os romanos, castro a castro, segundo os nativos fuxían pola vía dolorosa do Medullius! O Azúmara , hoxe en día, é unha veiga de pastos perennes, eternos, verdinegros, con amenceres de rechouchíos, maiormente das andoriñas, felices de volver con vida, coma min, da súa éxida, do seu invernar tórrido, aló en África.

...

-¡Bos días, Tulio; ía sendo hora de que apareceses! ¡Temos tantos capítulos inéditos, tanta historia que remoer...!

-Pois, lévoche aquí..., ¡puf!, pero como andas a disimular coa muller, daquela non me quixen facer notar ata que ela entrou nese baño. ¿Por qué che tardaba atoparme, se pode saberse?

-Agora vés tarde, que foi onte cando te precisei; si, aí, nese salón, no cativo, ¡para rematar con aqueles malditos refráns!

-¿Así que te acordas da Santa Bárbara cando trona? Xa me decatei, xa, que precisabas axuda nesa aposta estúpida, que todas o son, pero como non chamabas por min, daquela lembreime de que os consellos, para ser agradecidos, teñen que ser pedidos.

-¡Encima de que o dis tan fresco, tío macio, cara de leite fervido...! Pois, pola túa traizón, perdín unha aposta, así que no pecado vaiche ir a penitencia, que hoxe non terás conversa, en todo o día, que subimos a Lugo, ao intra muros de Lugo, para comer marisco; ¡se cadra na propia rúa da Cruz...!

-¡Home, está ben! Ti, de mariscos, detrás da cruz, coma o diaño, e eu, aquí abaixo, nas termas, a medio bautizar, só porque morrín faltándome a terceira delas! Como dixo Curros, "¡Se este é o mundo que eu fixen, que o demo me leve!"

Compadecinme, iso é verdade, así que lle prometín:

-Centurias, o que podo facer por ti é pasar pola Catedral, e traerche unhas gotas de auga bendita, con hisopo e todo, ¡por se acaso...!

-Non, iso non serve, que a miña sentencia foi concreta: ¡Concluí-las cruces do meu bautizo; as tres! Con auga desa xa probei, onte mesmo, no cuarto da monxa, que lle metín os dedos...

-¿Onde? -Pregunteille, entre escandalizado e curioso.

-¿Onde ía ser? ¡Na pía, por suposto!

-¡Ah! ¿Ten auga bendita..., no seu cuarto? ¡Claro, unha santa!

-Si, moita, que trouxo un altarciño deses portátiles, concretamente o do santo Antonio, ese santo casamenteiro...

Aquel enigmático estaba conseguindo intrigarme, ¡outra vez!

-¡Pois iso é algo sospeitoso, tratándose dunha monxa...! ¿Con incenso e todo?

-Oes, que niso non reparei, pero podo afirmarche que alí, no seu cuarto, hai un recendo a gloria que dá xenio. ¡Mesmo namora!

Expliqueille:

-¡É natural, que sempre se dixo das monxas que mexan auga bendita!

-Oestrimnio, non sexas obsceno, que esas parvadas son propias dos homes da taberna, que nos meus tempos non se dicían, ¡nin entre lexionarios, nas súas noites de bacanal!

Sentinme avergoñado por aquela reprimenda tan merecida:

-¡Ás túas ordes, Centurias! Está ben, retiro esa chocallada, pero o que é certo é que as monxas morren en olor, co cheiro da súa propia santidade; ¡séxase, cun recendo de rosas, incorruptas! Tamén se di que non lles podrece o virgo... ¡Ah, Tulio, outra cousa! Antes de que volva a miña muller, que arestora estase afeitando...

-¿Aféitase? ¡Oh! Tamén o facía Cleopatra..., ¡e mais tíñana por guapa!

-¡Non, ho, son outros afeites, que ela ponse afeites! Primeiro ponse depilo, séxase, crema depiladora; e despois, avea, fariña das aveas, que de aí vén esa cousa de "aveinarse", que quere dicir, ¡afeitarse con afeites! A fariña é das aveas, che digo, que nos teus tempos era o penso das acémilas, das mulas daqueles arrieiros que transportaban o trigo... Como moito, pan da plebe, pero xa ves qué estima acadou este cereal coa chegada das bárbaras ao poder... ¡Moito latín, o teu, mais, para afina-la semántica, estamos os galegos, os galego-galego!

Fixo un aceno dubidoso, como dicindo, “¡Cando este o di, será certo!”. Miroume fixamente desde as cuncas do que foron os seus ollos naturais:
.../...