De pura cerna (61)

¡Igual tes que ir de zamarra!
O flash seguinte tomámolo, tamén, na casa da Neves, naquel confesionario das dúas curmás, nunha daquelas visitas que se intercambiaban a miúdo:

-...

-¡Parabéns, comadre! Así que terei que mercar outro chaqué, pois o da túa voda desfíxomo Neves, daquela da guerra, que temeu que nos visen roupa de burgueses nun daqueles rexistros...

-Nicasio, non te des présa, que aínda nos terán que dá-lo protocolo, pois tratándose dun ruso, igual tes que ir á voda..., ¡de zamarra!
-¿Herminia, sabes o que máis sigo admirando en ti, que non se me quita nin cos anos?

-¡Non sei, Nicasio; como non sexan os meus defectos! –Herminia, invariable, sempre sinxela ao longo de toda a súa vida.

-¡Que va, muller; o que sigo admirando é que sempre lles pos algo de broma ás situacións grises, as tensas! ¡Deus che conserve ese humor!

Contestoulle a aludida, a chufada, sempre humilde:

-Iso éche unha calidade que nos vén coa raza; coa raza, ou coa chuvia... Aquilo que dicía Castelao de que mexan por nós e dicimos que chove. Con esta filosofía do aguante, aínda que sexa pouco a pouco, Galicia e mailos galegos sempre imos cara adiante, sobrepoñéndonos ás caídas... ¿Non che parece práctico?

-Se é unha calidade, eu non a teño, que cando unha cousa me desagrada, non son quen de tragala, ¡nin sequera por menciña! –Nicasio, conciso, sempre conciso, cunha rebeldía íntima contra os infortunios; aquilo de que a súa nena fose casar con un ruso..., ¡pero estaba visto e sabido que era filla do Merton, e por tanto, imprevisible!

-¡Esa calidade, esa retranca, ese humor que tan pouco nos entenden os godos, tal que Rodrigo, témola todos, desde que aqueles visigodos, ou como se chamasen, venceron aos suevos, pero uns máis que outros, que iso tamén é certo! Mais aquí o problema non é da roupa senón da Igrexa. O problema é que se casan dese xeito..., ¡polo civil! –Informou Herminia.

-¡Ai Santa Petronila, o que nos faltaba! –Neves fixo as tres cruces da súa particular liturxia.

-Neves, non abales á túa santa, que a vas meter nun apuro, -advertiulle Herminia, -pois para concederche esa graza faríalle falta un milagre grandísimo, ¡e igual non ten atribucións para tanto!

-¿E logo, como é a cousa? –Neves, coma sempre, quixo unha explicación do caso.

-Contando a feito: En vista de que na carta non estaba claro, falei con ela, coa Neviñas, por teléfono naturalmente, e díxome que volo comente, que volo explique, para que non rachedes a roupa, para que non se escandalice Neves. O noivo é bastante maior pois trátase dun director coreográfico, que Neviñas chufa moito, tanto como persoa como no seu valer artístico. Non é propiamente ruso, como entendéramos, senón francés, pero vén de familia de rusos. Seu pai era un Príncipe, emparentado cos Románov, que fuxiu cando a Revolución, pero Alexis, que así se chama ese señor, saíu de esquerdas. Segundo conta Neviñas, levado pola vergoña dos abusos que cometeron os seus devanceiros; unha especie de redención familiar, que por certo paréceme dunha gallardía magnífica. Tamén me explicou a nosa nena que ese nome , “Alexis”, significa, etimoloxicamente, defensor ou protector; ¡daquela a ver se lle fai honor, a ver se o cumpre!

Para Neves, todo aquilo era incomprensible: Outros tempos, outras mentalidades, sobrevidas, nin sabía como:

-Sendo así, se vai de redentor pola vida, tal e como están as cousas, ese home é un tolo, un inconsciente; e Neviñas, se lle fai caso..., ¡imaxínate!

-¡Neves, sonche contradicións da vida, que din que Deus escribe dereito, pero coas liñas torcidas! Ao que ía: Simpatizou coa nena cando coñeceu que ela sabe algo de ruso; e tanto lle chocou, que foron bos amigos desde entón. Pero hai cousas raras: ese home casou cunha francesa, tamén do teatro, da que non tivo fillos. Ela, polo que di Neviñas, tiña menos sentido que un zapato polo fondo. Íaselle con calquera, e despois volvía á casa tan fresca. O ruso, namoradísimo e confiado nos seus arrepentimentos, aguantoulle dúas ou tres pero non chegou ás catro, que lle deu pasaporte. ¡Así que, xa vedes, é un divorciado!

Neves fixo aquelas cruces de costume, pero en vez de tres, seis:

-¡Miña Herminia, qué cousas nos pasan! Nós, sempre, de estrema a estrema: ¡dun gánster do capitalismo americano a ese comunista que quere redimi-los pecados de seus avós! Facéndonos comunistas, nós, daquela, ¡co de dereitas que somos! Do Ádam ao Alexis..., ¡e para máis, divorciado! ¡Santa Petronila nos asista!

-O que sinto é que con eses antecedentes de Alexis, os curas católicos non queren casalos; ¡cousa natural, por outra parte! –Engadiu a nai-nai, conforme pero desencantada.

-¡Pois que veñan casar aquí, a Madrid, que aquí só os coñece Deus!

-Xa temos á Neves metendo a directa..., ¡e despois non queres aprender a conducir! Que non, comadre, que aquí non é Cuba; aquí andan os papeis de por medio, para todo. ¿Non ves que lles pedirán a fe de solteiría, das parroquias deles, de París? ¡Iso, aínda que os curas non saiban francés! E logo que hai outra cousa, que el estivo na guerra de España, que seica foi un dos xefes daquelas Brigadas Internacionais, gran amigo do Tito de Iugoslavia, e non sei cantas cousas máis. O caso é que queren discreción, que non haxa denuncias, a ver se despois de casados conseguen pasaporte, para que podan vir a España, os dous xuntos. ¡A cousa, como vedes, é un tanto complexa! –Herminia, ampliando datos, pouco a pouco, para ilos mentalizando, rebobinando.

-¡Outra, e van dúas, que só nos faltaba este barullo! ¡Mira que se lle cae mal ao Rodrigo, por esa cousa das ideas...! –As previsións da Neves.

Terzou Nicasio, máis propenso ás componendas, chiscándolle un ollo á curmá:

-A Rodrigo non temos présa en dicirllo, que estas son cousas de mulleres...

-Nicasio, perdoa, pero non, que con Rodrigo só teño un secreto, un só, ¡e basta, que aínda sobra! En calquera caso, Rodrigo cambiouvos moitísimo, que xa non é aquel carca que non saía do Palacio de la Isla, daquela do Cuartel Xeral... Aí tedes que mesmo o irrita que José Antonio, ao que lle puxo ese nome na súa admiración polo Primo de Rivera, vaia nos veráns a eses Campamentos das Xuventudes, que di que os compañeiros van pensar que se chama José Antonio polo Fundador, servilmente, ¡cousa que é certa!

-¡Pois a iso non lle dou importancia, que tamén hai Afonsos que non son monárquicos! –Nicasio, menos sutil nesas apreciacións.

-Si que a ten, que daquela el non debera apuntar tal xuntanza de nomes, pero tamén concorreu que eu tiña ao Santo Antonio no fondo da alma...; ¡case, case, como lle pasa á Neves coa Petronila do Barreiro! De Rodrigo ben sabedes que agora volveuse precavido; pouco menos cá Neves. Pensa que se cae Franco non será bo aparecer como moi azul, máxime cos meus antecedentes de cando a guerra...

-Muller, esas cousas da política, a estas alturas, entendo que pouco importan; pero que esa Neviñas..., tanto que a levei ao catecismo..., non se case pola Igrexa...; ¡ao que chegamos! Nesta vida vou de sorpresa en sorpresa. ¡Quen me ía dicir, co que arrastrei naquelas zocas polo Atallo arriba para chegar á misa antes có campaneiro, que se me casaría..., esoutra Neves..., sen cura! ¡Mal por mal, logo prefería que se casase cun cura; bastante mellor que sen cura!

Herminia tentou de edulcorar aquela contrariedade:

-Dentro do malo, mellor será que se casen polo xulgado, ou pola municipalité, a que se arrexunten, ¡como hai tantos polo mundo!

Non convenceu á Neves, que lle retrucou:

-¡Herminia, pouco máis che ten! ¡Santa Petronila faga que lle morra esoutra, que a leve Deus axiña, pero confesada, a ver se despois diso casan pola nosa Igrexa, como Deus manda!

Súa curmá escandalizouse:

-¿Ti matarías pola Neviñas, para facerlle un ben? ¡Seguro; da forma que o dis...!

-¡Eu, si! –Contestoulle Neves, resolta, sen vacilar, madraza absoluta, fanatizada.

-Deixémolo así, curmanciña, que Deus proverá. ¡Deus, e non ti, afortunadamente! Ti e mais eu, Neves, será mellor que recemos para que Deu–los guíe, que a morte non se lle desexa a ninguén..., ¡nin na guerra!

-¿E logo, eu..., non teño que rezar? ¿Deixádesme fóra desa confraría?

-Nicasio, -arengoulle a súa muller, posta de galóns, -ti, non; ti, ao tinxe, que hai que gañar diñeiro, que as vodas consumen moito, e para iso en moitas cousas; ¡temos que ser rumbosos, pois aínda que parecemos tintureiros, para o mundo sómosche os pais efectivos dunha artista do teatro, que non é pouco! ¡Tanto que reneguei das táboas deses teatros, e agora empezo a sentirme orgullosa desta cativa! Tan fachendosa estou, que lles vou poñer ese piso, o de Herminia, a punto, cun decorador profesional e con mobles de Italia, para térllelo listo cando veñan... ¡Daquela veredes o meu remangue!

Herminia tronzouse a rir, gozosa con aquela saída da Neves. Dirixíndose ao curmán:

-¡Ves, Nicasio; o comer e mailo rascar...; tamén fuches a por la, e saíches arrocado! ¿Aínda non sabes que a túa muller non acadulla? Avisa a tempo no Banco para librar prata desas contas que tes a prazo..., ¡xa sabes!

A saga daquela Herminia de Vilar, aquela pastora das ovellas, iniciaba unha nova etapa, outra singradura, que din os mariños: A filla, aquela filla prodixiosa, de dobre raza, de pais dúplex, Aída du Mont Cupeiro nos carteis, casábase en París, que é de onde seica veñen, ou viñan, antes de inventa-las probetas, eses nenos roibos...

A Historia non se detén, e logo que dá cada sorpresa aos humanos..., ¡incrible! Tanto como lle poda parecer esta que nos ocupa a quen non coñecese aos nosos protagonistas, sequera fose por referencias. ¡Que galegos deu este país: cerna pura, pois daquela había carballeiras centenarias! E de cutres, que din os nosos detractores, en absoluto, ¡que uns levan a fama e outros cardan a la! Neste caso, despois daqueles esforzos e de tantas vicisitudes, para estes emigrantes cumpríronse, pero en positivo, aqueles versos irónicos de Manuel María: ¡Que marabilla vivir neste mundo tan equilibrado...

¿Non si, madriña?
Alexis, despois de certas dificultades propias da permanencia indefinida daqueles ficheiros da Dirección General de Seguridad, ¡tan asépticos contra os enemigos exteriores e contra as confabulaciones judeo-masónicas!, conseguiu un visado español, pero só puido estar quince días en España por culpa das súas obrigas profesionais. Foi o único ausente naquela reunión da tribo, do clan familiar; heteroxénea, pero tribo, tal e como se comportaban todos eles, sen fisuras. No piso da Neviñas, recentemente amoblado polos pais da noiva, ¡ao xeito de Italia!, que así lle indicaron ao decorador, como regalo daquelas vodas que tanto lles custou asimilar.

-...

-¡Que pracer estar reunidos, de novo, aquí en Madrid, despois de tantos anos! ¿Non si, madriña? ¡Temos que facer unha foto familiar, e despois ampliala..., para o piso de París! –Propuxo Neviñas, Aída en vacacións.

Contestoulle súa nai, a biolóxica, Herminia, coma sempre en funcións de madriña:

-Non son anos, afillada, que só fai once meses que te casaches, en París, e daquela estivemos aló, todos ou case todos, aínda que para os que tanto te queremos estes meses fixéronsenos anos, ¡coa nova separación, coa volta aos deberes de cada quen!

-Dixen ben, madriña: foron anos, que dixen todos, que á miña voda non levastes ao José Antonio, a este mocetón. ¿Tiñades medo de que o acamelase unha artista desas..., das musicais, que tanto abundamos nese París dunha Francia pecadora, pecadora e mala veciña? ¡Iso din aquí en España! ¿Non?

-Hoxe si que estou, primiña, pero fáltanos o teu Alexis... –José Antonio- ¡Nos grandes grupos sempre adoita faltar alguén! Cando veu traerte, daquela apenas falou comigo, ¡ou eu con el!, así que me quedei coas ganas de preguntarlle cousas de Rusia, moitas, que aquí só temos o NO-DO, esa versión oficial, que todo nolo pintan terrorífico e pragado de Vechecas. Daquela non me levaron á túa voda máis ben para evitarme o escándalo dun casamento civil..., ¡que os coñezo! Pero ti, tranquila, e non pérda-la esperanza, que se Alexis chega a enviuvar, entón cásovos eu, ¡con tódalas bendicións do caso! Non sei a quen lle oín que..., ¡vaia, que a súa primeira está enferma, máis ben grave!

-Si, témese que sexa cancro. ¿Pero ti..., casarnos ti, mocoso? ¿Como é iso, José Antonio? ¿Médico do Opus, acaso? ¡Ah, cacheite! –Neviñas sempre afectuosa co seu medio irmán, moito, gratamente consciente do parentesco uterino que mantiña oculto súa nai, a biolóxica, a verdadeira.

-¡Médico; primeiro, médico, como Lucas, o Evanxelista; e despois diso, Deus mediante, ao Seminario!

-¿Ves, Neves..., mamá, como José Antonio tamén pensa seguir outra vocación? ¡A Salve non quita o Credo! ¡Tanto que vos escandalizastes, daquela, cando troquei ao Hipócrates das barbas pola Terpsícore das saias rabelas! ¿Rapaz, a ti non che rifan? ¿Verdade que non? ¡Sorte a túa de que eu abrise un suco nos escándalos desta familia, que agora están afeitos!

-Neviñas, -díxolle súa nai, en cariñosa reprimenda, -moito me temo que ese París que chaman das luces non che alumou as ideas; ¡segues confundindo o bo co malo!

-¡Esta Neves...; a mesma de sempre! ¡Non lle fagades caso a miña nai, que de tanto que me quere, de tanto facer de anxo da garda, segue vendo meigas e trasnos en canto digo ou fago! Só lle falta esconxurarme..., ¡como seica lle fan ao trono na súa Galicia!

Neves defendeuse, impetuosa, no seu estilo directo, no habitual:

-¡Filliña, sostéñome no dito, que non vas comparar aquel caso, deixa-lo Arturiño, tan bo rapaz, dunha familia tan importante, e de paso a túa carreira de Medicina, case que ao remate dela, para ir ensina-las pernas, por mallas que te puxeses, nese París desgonzado! Todo iso compárao coa vocación de teu primo, de José Antonio, que vai face-las dúas cousas máis importantes desta vida, cura-las almas e cura-los corpos, ¡todo á vez! ¡Eu, a este rapaz, mesmo o adoro! Que non che pareza mal, Herminia, pero se en algo te envexo é en que non sexa meu este santiño, este santiño tan guapo, un San Luís...

-¡Naiciña, San Luís é, era, francés...! –Advertiuna Neviñas.

Neves enfadouse, moito, coa filla, e só lle contestou cun bufido:

-¡Méscaras!

-Xa enfadaches a túa nai, Neviñas, que niso non cambias, en facela rabiar, ¡e iso a pesares de que tamén vas para nai...! En canto a ti, miña Neves, para qué queres un crego, outro máis, coa cantidade deles que temos en tódolos enchufes, nos Ministerios, nas Cortes, nos Centros de Estudio..., en todas partes..., se ademais os teus pecados perdóochos eu, que son o que te aguanta, a cotío? –Nicasio, que para quitarlle ferro á tensión, chiscoulle un ollo á Neviñas, que era o seu tic; ¡ao pícaro!

Herminia tamén botou un cabo para salva-la situación:

-Si, miña nena, teñen razón; teus pais teñen razón, bromas á parte, e tamén estou con Nicasio en que deberías ter máis tacto con túa nai, que ben sabes que para ela non hai matices, pois as cousas, para esta Neves do meu corazón, para esta curmá tan querida, as cousas, digo, ou son negrísimas ou brancas, ¡brancas coma a neve da nosa Serra do Pradairo!

Neviñas captou aquela mensaxe, en todo o seu alcance:

-¿Brancas..., coma a neve? ¡Claro que si, madriña; pero qué torpe fun! Veña, muller, desenfurrúñate e daca unha aperta; ¡forte, ben forte! E agora cólleme no colo... ¿Que, non podes? Comprendo que por algo nos chaman Neves, ás dúas, polo esbrancuxadas que saímos, tan diferentes da madriña... ¿Non si, naiciña, miña pomba? Falando de brancura, algo que vos tiña que dicir: xa veredes qué branquiña me atoparedes todos, de aquí en diante, que volvo a poñe-lo batín branco...

Rodrigo, que estivera calado, in albis das indirectas anteriores, dado o seu descoñecemento, a súa ignorancia, persistente e absoluta ignorancia, da filiación daquela rapaza á que consideraba, sen asomo de vacilación, filla da Neves e do Nicasio, curmáns da súa muller, e por tanto, prima segunda:

-¿Herminia, qué escoito, qué di a túa afillada? ¡Nese caso, Aídiña, igual me concedes o honor de axudarnos na farmacia, agora que estás de vagar! Se aceptas, póñote no mostrador, no grande, no do medio, cunha bata de seda, tan branca coma a neve do teu nome; nunha cadeira desas xiratorias, para que te vexan tódolos enfermos. ¡Será tan fantástico e tan efectivo, que nin á Doutora Asland se lle ocorreu semellante tratamento psíquico!

-¿Acéptasme, Rodrigo; no sitio de miña madriña, e despois, ela, todo o día á Cruz Roja? ¿Dásme ese traballo? Oh, là, là! Honni soit qui mal y pense!

-¡Oh, si; exactamente! –Afirmou o patrón. –Pero cunha condición, que ben delas me puxo túa madriña, daquela, cando abrimos a farmacia: ¡terás que chamarme Padriño, cun P maiúsculo! Lémbrome que de cativa ben que mo chamabas, ¡e ben que me gustaba! –Fixo que se relambía os beizos, insalivando as barbas.

-¡Trato feito, Padriño, que me será fácil, e máxime que só coñecín, por fotografía, ao de pías, aquel Bernabel, aquel boticas de Marianao... –Moito lle custou á Neviñas reservarse un, dúas veces que fun bautizada...- Ademais, o home da madriña, -engadiu, -meu padriño é, ¡por afinidade! ¿Non si, Rodrigo? ¡Don Rodrigo de Hinojosa..., e non sei cantas cousas máis, que estes da antiga nobreza castelá, estes da parte de Castillavieja, moita austeridade aparente, pero o que é de apelidos..., un dispendio!

-¡Non, listiña, que non é por aí, en ningunha desas cousas, pois o apadriñamento farémolo para crear parentesco, ¿entendes?, para que os clientes non pensen mal: iso das ligas, as aparencias…!

Neviñas riuse, con ganas, apertando a súa barriguiña, xa prominente:

-Mirade ao Rodrigo este, ao científico das barbas cidianas, qué pícaro! ¡Aprendeu de Nicasio a chisca-lo ollo! ¡Non te facía tan chulapo, monsieur pharmaceutique! –Dirixíndose á súa madriña: -¡Tes que vixiar nel, que se está facendo un vello verde! Se eu non tivese ao meu Alexis, daquela..., ¡daquela igual cho quitaba!

Rodrigo atizoulle ao lume da brincadeira:

-Muller, é que, ao teu lado, reverdece calquera. Acaba de ocorrérseme un letreiro que vou poñer no escaparate, cunha desas fotos de cartel do teatro, nas que se te ve tan saudable: Aída du Mont Cupeiro sorrille aquí, nesta Farmacia; pase e compre ..., ¡da súa propia man! ¿Non queren os ludópatas que lles venda Lotería a propia Doña Manolita, en propia man? ¡Pois logo...!

Herminia estaba a punto de celarse da filla ao ve-lo entusiasmo do seu Rodrigo. Este, que lle notou un chisco diso:

-¡Non, Herminia, non, en absoluto. Por favor, non me mires con mala cara, que non se che acae! Para que non haxa suspicacias entre as dúas beldades, vouvos poñer xuntas, na mesma foto; e por letreiro: ¿Cal é a fada, e cal é a madriña? ¡Se compran medicamentos..., diráselles! ¿Que vos parece? ¡Miúdo programa sanitario! Se chega a decatarse don Francisco, que seica se cre tódolos inventos que lle mostran... Non esaxero, de verdade. Vouvos contar: díxome un militar, dos da miña confianza, daqueles que conviviron, en tempos, con Su Excelencia, alí en Burgos, no Palacio da Isla, que aló en Ifni gastáronlle, ou malversáronlle, o presuposto que aprobou, ou concedeu, para facer un porto teleférico. Cando lles preguntou aos de Marruecos y Colonias polo resultado, canto lle puideron ensinar foi unha foto da propia maqueta daquela obra de enxeñería naval, ¡que aínda non pasara dos papeis á realidade! Seica mirou moi atento a foto, coma un cativo, e díxolles, todo compracido: “¡Quedou perfecta! ¡Os meus parabéns!” Algún daqueles conselleiros, se non lle temese ao cese fulminante, houbese estourado de risa, tal que unha traca. Por fin fíxose aquel embarcadoiro, pero máis adiante!

A Neviñas, afeita aos controis orzamentarios da democracia francesa, aquel descontrol, aquela anécdota incrible do inefable franquismo, deulle para rir un bo anaco. Desde que se calmou díxolle á madriña:

-¡Pero qué majete! Herminia, tes un marido tan seni, que nas táboas..., ¡dedicado ás táboas, recadación óptima! ¡Polo menos, contando chistes! ¿Nunca cho dixeron?

-Afillada, é que teu padriño, contigo diante, teatraliza, pero comigo é máis eslamiado, máis..., castelán! Claro que niso xa non desentoamos, que o meu humor quedouse murcho, desde..., vaia, desde aquelas revoltas de Machado e de Grau San Martín, en Cuba; xa non digamos coa Guerra de España... –Realmente era un circo, para catro daqueles seis, manterse na corda daquelas intimidades sen evidenciar o gran segredo familiar; tanto, que seguían tendo in albis ao farmacéutico, e igualmente ao rapaz, José Antonio.

Neviñas cambiou de música, de tema, para que non perigasen os artistas; ela incluída:

-Madriña, aquí estamos de bo humor pero tamén hai cousas serias para referir. Primeiro, que quero confesarme con José Antonio, ¡xa que vas para cura! ¿Rapaz, iso de planta-la carreira para irte ao Seminario..., é unha broma, non si?

Contestoulle o aludido, completamente serio:

-¿Quen dixo que vou planta-la carreira? ¡En absoluto! Lémbrate que nos ensinaron aquilo de, Mens sana in corpore sano. Adoptei ese principio como lema da miña vocación, ou das miñas vocacións, se así pode dicirse. Pero esta xente sonche, todos eles, coma a Neves, uns pragmáticos, aínda que lle poñan só a ela o sambenito: Papá quere que empalme Medicina con Farmacia..., ¡para que o choio familiar non decaia! Aquí o tes, que me anda a falar dunha fábrica de antibióticos, que é o negocio de moda. Mamá, pola súa parte, se tivese forzas, subiríame ao colo, e despois diso, directamente do colo aos altares, coma a nai dos Zebedeos... Por outra banda, teus pais tamén están emperrados en que sexa médico, que ben sabes a influencia deles, o caso que se lles fai nesta casa. Coido que é para suplir en min, dalgún xeito, a frustración que lles deches ti ao plantar daquela, en cuarto de Medicina... Pois ben, no medio destas arelas tamén terei algo que dicir, pola miña parte; ¡supoño! De momento, da facultade non saio, que penso remata-la carreira; cousa que non me impide ocuparme dos Cursiños de Cristiandade, que saímos a dálos por fóra, ás provincias... Teño algunha relación coas xentes do Camiño...

-¿Do Camiño de Santiago...; peregrinacións e todo iso? –Entendeulle Neviñas.

-¡Non, muller; non ten nada, ou case nada, que ver! Trátase dunha forma secular de facer apostolado, auspiciada polo Escrivá de Romaní... A min tírame a sotana, ou quizais, máis exactamente, a vida contemplativa, a reflexión, que nunca mellor me sinto que cando redacto os temas dos Exercicios. Paréceme ver, ao meu redor, un cristianismo con moitos ocos... O intelecto hai que aplicalo metodicamente, para influír nos demais co propio exemplo, cunha laboriosidade sen fisuras, alumando á xente... Se o poño nun contexto francés, vén a ser algo así como, todo para o pobo pero sen o pobo..., que o pobo raso non é capaz de eleva-la mente se non tiran deles...; ¡se non tiran os mellores, ou os que nos teñamos por tales!

-¡Uf, qué filosofía! Un tanto estraña, qué queres que che diga, pero sen máis datos non me atrevo a criticarcha. ¡Rapaz, ti cheiras a santo...! ¡Aquí, nesta parentela, es o contrapeso!
.../...