Díaz Castro, romeiro egrexio á Pastoriza de Sant’Alberte de Parga

Os seus restos mortais están no panteón familiar de San Xoán de Lagostelle, Cemiterio da Igrexa Vella de Guitiriz. A morte fica no esquelete. A vida vai, está e pervive no poeta.

A súa vida inmorrente fica en tantos retallos de memoria viva dos que o temos tratado, aínda que fose fuxidiamente, nos seus nimbos de poemas, na moitedume de escritores e rapaces que a el se achegaron no día das “súas” Letras Galegas 2014, nas esculturas e obras de arte, na música e en novos poemas de tanta xente, nas biografías e estudos especializados. No busto en pedra que Raúl Río, artista veciño de A Tiñaz-Os Vilares, fixo e o colocou na Costa do Pazo.

Alfonso Blanco Torrado e a Asociación Xermolos, que el fundou e segue animando, teñen moito que ver na dinamización desta vida que nos dá vida a cantos por aquí nacemos. A Galiza enteira e mesmo o universo, neste centenario de 2014, vibramos con grandísima fachenda e emoción.

Pero volvamos ao romeiro do Vilariño. Foi aquí onde el descubriu en propia persoa como o tempo viña desorballando os prados “como sono” desde Parga Á Pastoriza. Dese mesmo xeito se “ía desorballando” o seu sono da madruga, na medida en que ía medrando o día, despois de erguerse moi cediño e vir andando desde o Vilariño, atravesando As Reixas, Vilasuso, O Barreiro, A Ponte-Gafín, Bascuas, O Revixoso, O Castro, A Fonte Mourel, A Pontella, A Feira do 23, Pedracova, Santa Ana. A Igrexa de Roca, O Alto de Roca, Fontrexe e por fin, desde A Pena do Galo xa se ollaba o Santuario. 10 kilómetros de andaina. E outros tantos para volver. Nos tres días seguintes habería grandes maniotas e sen poder parar de traballar. Pero valeu a pena!

Pois dese xeito ía vendo como o orballo da saída no amencer tamén ía desaparecendo no medrar do día, no tempo, e como os ánimos se puñan a punto ao chegar ao Sant’Alberte, xa que ambos viñan da mesma dirección: “De Parga e dos Vilares, á nosa Señora da Pastoriza. O sol disipa o orballo e a festa escorrenta o sono.

O poeta sempre escribiu baseado nas experiencias íntimas e do íntimo que el logo transcendía nos poemas coa beleza que o fería para sempre.

O rapaz foi para o Seminario con 15 anos. Setembro de 1929. Para daquela xa el fora á Pastoriza do San Alberte de Parga, na parroquia de San Breixo. Camiño de Santiago e camiño real cos Marcos das leguas en Pacios de Begonte, Fontrexe en Roca e en Guitiriz na Ponte Veiga. Camiños que por certo viñan contados, aínda hoxe, á inversa, acompañados do sol nacente, e que en clave relixiosa, sería o Cristo que coma gran Sol chegaba ao noso encontro desde oriente.

Por mor de que os romeiros non pisaran a herba tan necesaria para o alimento do gando, e para que non a esmagaran coas merendas nin a eschafallaran e atrapallaran correndo tras dos foguetes, etc, os de por aquí tiñamos moito coidado de ter xa ben segadiños, seiturados, os nosos prados a tempo, antes da Pastoriza e as herbas e fenos ben recollidas nas palleiras das herbas secas. As mallas estaban a punto ou xa se fixeran algunhas. Xa tiñamos a colleita nova dos cereais nos celeiros. Xa podiamos devolver a grá que pediramos emprestada para sacar a fame da casa. Así era de dura a vida nos anos corenta e xa nos anteriores. Por iso era precisa a festa. Había vida e tiñamos de celebrala entre todos. A festa convocaba a todos en moitos quilómetros á redonda.

O monte estaba cavado, amontoados os terróns cara a dentro, e pegándolles lume irían ardendo a fogo lento e vixiados, día e noite, durante tres días. O malo era se chovía e se apagaba o lume. Por iso se tiña que contar moito co tempo, do que tanto nos falou o poeta. A queima tiña de ser no acordo de todos, a un tempo e no mesmo día por perigo de que ardera sen amontoar e daquela se estragara todo o caristosisimo traballo metendo entón a fame para o próximo ano nas casas. Viviamos do monte en man común. Ten habido problemas ben gordos porque alguén quixo ir pola súa conta. Logo cumpría espallar o borrallo. Canto traballo e que duro para todos, xa desde nenos e ata que xa non se podía máis cos anos! Disto tamén falou o poeta.

A Pastoriza era unha festa de fartura e descanso moi necesario no medio do verán. Por iso era tan concorrida. E tamén era un alto no camiño para que a xuventude puidese namorar e ir proxectando vida de novo. Cantos namoros naceron nesta nosa Pastoriza! Todos tiñamos necesidade de rezar, comer con calma e troulear nos días grandes que daban para todo, incluso para, ben cansos, retornar á noitiña prós eidos coma as ovellas de Curros Enríquez.

Na romaxe tamén estaban os enfermos, os eivados e os feridos e mutilados, e os retornados da maldita guerra que daba mágoa. Tamén os ofrecidos por accidentes laborais ou enfermidades raras. Non falemos da mortal tuberculose ou dos nenos e xentes entangarañadas. Hoxe cunha medicina moderna e desenvolvida non entendemos aquilo. Pero era o que había e a fe tamén fai milagres. E os mudos, os sen fala e os tatexos. A todos nos acollía esta Nosa Señora Bendita. E tamén estabamos os orfos e viúvas e viuvos. Porque a festa púñanos diante tamén a outra cara da medalla: a compaixón, a caridade, a solidariedade, a humildade. Ninguén podía cuspir para riba. Todos somos vulnerábeis. Todos temos de doernos e axudarnos. Os do grupo “A Quenlla” teñen recollidos e musicado millenta de cantares de cego que eles vendían. As famosas “historias”, que pedagoxicamente transmitían mensaxes envoltas nos catro ou cinco sonsonetes con soniquetes e retrousos que todos coñeciamos e acompañabamos mesmo con palmas.

Todo isto non ten explicación completa se non se fan referencias aos Camiños de Santiago. O santuario do Sant’Alberte. A Ponte do s. XIII. E a máis primitiva alternativa dos pasos de Gabín, (O Porto da Ola), Portodola, en Roca, polos que se cruzaban, os ríos Roca e Parga, precisamente nas “Xuntas” de ambos, salvo nas grandes enchentes.

O tempo vai de Parga á Pastoriza”. Pero tamén vai de volta desde A Pastoriza ás nosas casas. Deixamos xa ao poeta no Vilariño dos Cregos, porque, como di el no poema: “traguerán os camiños algún día a xente que levaron”.