O traballo cient铆fico 聭Ever Changing Times: Sustainability Transformations of Galician Small-Scale Fisheries聮, publicado na revista Frontiers in Marine Science, tivo como obxectivo documentar o estado actual da arte das pesqueiras galegas a pequena escala e avaliar as innovaci贸ns e os cambios ocorridos no per铆odo 1990 e 2020, as铆 como analizar se existiron cambios transformadores e, de non ser o caso, determinar que obst谩culos e/ou barreiras se identificaron na literatura cient铆fica.
O estudio parte dos casos de estudo do marisqueo a p茅 e a Reserva Mari帽a de Interese Pesqueiro de Os Mi帽arzos. A investigaci贸n destaca o mantemento dunha alta diversidade de especies capturadas, unha conexi贸n institucionalizada entre as partes interesadas e as comunidades pesqueiras, al茅n da participaci贸n activa a trav茅s dos procesos de toma de decisi贸ns. O traballo concl煤e que a pesca artesanal galega foi capaz de preservar elementos b谩sicos que permitiron manter a resiliencia destes sistemas socio-ecol贸xicos mari帽os grazas aos profundos cambios nos procesos sociais e 谩s normas da pesca artesanal galega.
Os autores do estudio sinalan que 聯elementos esenciais destas transformaci贸ns foron a capacidade e a habilidade dos cient铆ficos, pescadores artesanais e mariscadoras que, co apoio da administraci贸n auton贸mica, puideron potenciar o di谩logo e a investigaci贸n colaborativa para reco帽ecer que a sobreexplotaci贸n dos recursos pesqueiros precisaba dunha transformaci贸n sostible聰. A partir deste reco帽ecemento compartido produc铆ronse d煤as transformaci贸ns principais: unha baseada nos dereitos de pesca e outra na harmonizaci贸n dos obxectivos de conservaci贸n e a pesca.
No caso do marisqueo a p茅, o cambio transformador tivo lugar en 1993, cun novo sistema de coxesti贸n entre cofrad铆as e administraci贸n, asesorado por cient铆ficos, baseado nos dereitos de uso territoriais. 聯A nova coxesti贸n permitiu con 茅xito un aumento do volume de capturas e, ao mesmo tempo, as mulleres melloraron os seus ingresos e condici贸ns sociais debido 谩 creaci贸n de Agrupaci贸ns de Mariscadoras, pasando dunha actividade incontrolada e marxinada, a un marisqueo profesional e racionalmente xestionado, no que deben pagar impostos para asegurar os beneficios do sistema de Seguridade Social聰, contin煤an.
No caso da reserva mari帽a, o cambio transformador tivo lugar coa participaci贸n activa dos pescadores artesanais de Lira no dese帽o e creaci贸n da reserva. 聯A participaci贸n activa na creaci贸n, dese帽o e elaboraci贸n dos plans de xesti贸n trouxo consigo unha maior aceptabilidade e cumprimento das normas. O cambio transformador que se produciu dende a creaci贸n da reserva non s贸 repercutiu nas pr谩cticas pesqueiras, sen贸n tam茅n nas crenzas e valores sociais dos pescadores, cient铆ficos e representantes da administraci贸n rexional implicados no 脫rgano de Xesti贸n da reserva聰, sinala o equipo liderado polo profesor Villasante. 聯A confianza e a cooperaci贸n, elementos esenciais para gobernar con 茅xito os recursos de uso com煤n, melloraron desde que os pescadores proporcionan datos e participan en diferentes programas de seguimento聰, engaden os investigadores. Tam茅n se produciu unha notable reduci贸n dos conflitos e a desconfianza entre a administraci贸n e o sector pesqueiro, favorecendo que a maior铆a das decisi贸ns relativas 谩s actividades pesqueiras dentro da reserva se tomen por consenso聰, destacan os autores.
Obst谩culos presentes
Este proceso de construci贸n colectiva tam茅n foi complexo e non estivo exento de tensi贸ns e acci贸ns contestatarias por parte dalgunhas confrar铆as e pescadores, xa que 聯茅 necesario non s贸 confiar na reserva sen贸n tam茅n aumentar o compromiso do sector pesqueiro cos obxectivos de sustentabilidade聰, sinalan. De feito, na actualidade existen, a xu铆zo dos investigadores, obst谩culos que po帽en en risco a consolidaci贸n da fase de estabilizaci贸n, concretamente a reduci贸n do orzamento p煤blico para cubrir os custos de vixilancia asignados pola administraci贸n auton贸mica e a falta de apoio dalgunhas confrar铆as que pescan na reserva. Isto, explican, est谩 a provocar un aumento da pesca furtiva, das actividades de pesca ilegais dentro e f贸ra da reserva e unha menor eficacia da mesma.
Os autores demostran que 聯茅 esencial comprender mellor cando e quen pode desencadear, apoiar e implementar intencionadamente as transformaci贸ns cara 谩 sustentabilidade, inclu铆ndo a visi贸n do co帽ecemento tradicional dos pescadores, para fomentar os cambios desexables聰. O profesor Villasante tam茅n destaca a importancia de 聯evitar a prescrici贸n de soluci贸ns 煤nicas para as diferentes condici贸ns socioecol贸xicas das contornas locais presentes nas nosas costas聰.
Mellorar a xesti贸n
Centr谩ndose na equidade dos oc茅anos, o proxecto EQUALSEA, pretende lanzar luz sobre como certos factores de tensi贸ns, como o cambio clim谩tico ou a perda de biodiversidade, afectan as 谩reas mari帽as protexidas e 谩s comunidades costeiras, e como isto repercute no benestar da sociedade.
Segundo os autores, estas transformaci贸ns sostibles a铆nda non poden considerarse un 茅xito consolidaci贸n, xa que a铆nda existe un limitado n煤mero de estudos sobre a pesca artesanal galega e unha elevada incerteza en relaci贸n ao co帽ecemento e ao estado social-ecol贸xico das SSF galegas. De a铆 que a pregunta chave agora 茅: son estas transformaci贸ns o suficientemente r谩pidas como para facer fronte aos factores socioecol贸xicos e 谩s crises que enfronta o sector? A铆nda que estas transformaci贸ns melloraron notablemente a sustentabilidade da pesca artesanal galega, 茅 necesario seguir esforz谩ndose e consolidando estes procesos transformadores.
Dada a relevancia da pesca artesanal galega no contexto europeo e mundial, os autores resaltan que esta an谩lise de como se desenvolveron estas transformaci贸ns proporciona lecci贸ns sobre como se poder铆a seguir desenvolvendo a pesca artesanal e identifica posibles v铆as para mellorar a s煤a xesti贸n.