- Proxecto do Seminario de Estudios Galegos
Este elabora un anteproxecto (en 1931) foi confeccionado por unha comisión constituida por: Valentín Paz Andrade, Alexandre Bóveda, Vicente Risco, Luis Tobío Fernández, Ricardo Carballo Calevo. Consta de 7 títulos e 41 artigos.
- Proxecto do secretariado de Galicia en Madrid
Aparece públicado no Boletín do secretariado (1931) consta de 50 artigos. Nel defínese a Galicia coma unha rexión. Concrétase que o idioma oficial é o Castelán. Este proxecto non tivo incidencia.
- Proxecto do Instituto de Estudios Galegos
O proxecto constaba de 18 artigos, admite o idioma galego, pero tamén o castelán porque é un idioma culto.
- Proxecto da Federación Republicana Galega (F.R.G.)
A F.R.G., acorda facer unha asamblea na que se presenten os proxectos co fin de que servise de base para un proxecto final. Optouse por elaborar a parte outro anteproxecto. Galicia aparecía como un Estado autónomo dentro da República Federal Española con soberanía propia, que residía no pobo galego.
Cando se reune a asamblea, Cabeza de León, presidente do Seminario de Estudos Galegos, retira o anteproxecto por estimar que a maior parte das súas formulacións estaban xa recollidas.
O proxecto que se aceptou non tivo éxito ningún, xa que a Constitución alterou a filosofía na que se apoiaba.
- Proxecto dos Concellos de Galicia
No Concello de Santiago redáctase un novo proxecto que tivo unha magnífica acollida en Galicia. En xullo de 1932 constitúese unha nova comisión encargada de revisa-lo proxecto de Estatuto. Formaban esta Comisión: Manuel Lugrís, Eladio Rodríguez Iglesias, Rodríguez Sanz, López Otero, Montero Díaz, Alexandre Bóveda, Arias del Villar e R.Rajoy Leloup (secretario do Concello de Santiago). En setembro, estaba confeccionado o Estatuto, despois de elaborado, iníciase unha longa marcha para a súa aceptación. Constitúese un Cómite Central de Organización e Propaganda en 1933. Era tarde, porque estaban as eleccións de novembro, con triunfo da dereita antiautonomista, frearon o proceso.
En 1936 volverón a celebrarse eleccións, triunfan a Fronte Popular e recupérase o Estatuto dos Concellos. Despois dunha intensísima campaña explicativa e de propaganda, faise o referéndum co resultado da aprobación do Estatuto. Tres días antes do golpe de estado, entrégaselle ó Presidente das Cortes, e o 17 do mesmo mes, horas antes do golpe do estado, o Presidente da República reúnese con Castelao, representante galego, polo que parece que non tería problemas en pasar o trámite parlamentario. O Estatuto adquire estado parlamentario e (co Parlamento xa no exilio) o 1 de febreiro de 1938, nas Cortes de Montserrat, foi aprobado definitivamente; pero todo eso xa era inútil naquel momento da guerra civil. Aínda así, este feito permitiu que Galicia fose considerada Comunidade Histórica na Constitución de 1978.
|