19
A Xanela
Primavera 2002
deu orixe ao portugués "que por mejor hablar es el
mismo gallego modificado".
Con todo esto, e moito máis que poidera
engadirse, o P. Sarmiento terma de faguer ollar a
todos, como a nosa lingua é anterior á fala portugue-
sa; e ao mesmo tempo, demostra que ela non
procede do castelán, sinón que ambos idiomas son
derivados da corrupción do latín, o que determina o
feito natural de que entre eles haxa cousas comúns,
acarón doutras que de tais non teñen ren. A finalidade
de todo este faguer do P. Sarmiento, doadamente
se comprende. Ela non era outra que a de pór de
releve a alta categoría lingüística do galego, para
que os nados na terra non dubidasen en empregalo
acotío e con preferenza a calquera outra fala.
O P. Sarmiento, pois, ao tratar da lingua
vernácula, naquel senso de loubanza e valoración,
faino convencido de que soio co seu emprego, os
galegos abranguerán a afir-
mación da súa persoalidade
integral, afirmación que tan-
to choe en si que é, cabal-
mente, o que, andados os
tempos,
terían
de
sustentaren os modernos
defensores e propugnadores
da palinxenesia galega.
A súa linguaxe neste
punto non deixa lugar a
dúbidas. E así afirma: "Des-
engáñense los hombres, que
ninguno podrá explicar bien
sus conceptos sino en su
lengua propia". E por iso pug-
na con tenacidade exemplar,
unha e outra vegada, pola confección dun dicionario
galego, manifestando que "No es dudable que si con
el tiempo se diese a luz y se imprimiese en gallego,
una historia general y una Historia Natural de todo el
reino de Galicia, se aficionarían los gallegos a su
lengua nativa". E en contra dos que opoñen reparos
ó emprego do idioma por consideralo probe de
léxico, el fai varias citas de verbas castelás que en
galego teñen máis dun sinificado. Engadindo, de
fronte aos que afirman que o galego carece de
unidade, que el anda por Galicia e en ningures achou
esa abondosidade de xeitos de falar a que algunhos
se refiren, sin que por iso non admita que existen
algunhas variedades naturais que, máis que doutra
cousa, sirven "para probar la fecundidad de la lengua
gallega".
E en canto aos interesados en soster que na
lingua nosa non hai escritos, el responde cheo de
razón: "Mienten, ya que hay carros de instrumentos
gallegos, con los cuales si se imprimiesen, y con la
lengua que se habla, se podrán formar Catecismos,
Pláticas, Sermones, Artes, Diccionarios u otros
trescientos libros. Pero, ¿para que me canso? La
cerrilidad bárbara e ignorante siempre estará en sus
trece".Levado do seu grande entusiasmo polo galego,
o P. Sarmiento no seu Onomástico, manifesta que
"en cada ciudad y villa populosa de Galicia había de
haber algunos que se dedicasen a enseñar a los
niños la lengua gallega con extensión y propiedad".
E en outro traballo seu, Elementos etimológicos
según el método de Euclides, di que en ela deberan
seren escritos os documentos forenses tal se fixera
noutro tempo; e que os cregos prediquen e confesen
en galego, para o que é mester que sexan do país
os que dentro dela actúen, co que se terán achaído
as dificultades que doutro xeito miudean.
O P. Sarmiento en cantas ocasións ten,
propugna, recomenda e defende a utilización da
lingua galega como instrumento obrigado de expre-
sión oral e escrita dos nados na Galiza.
E si con todo o que deica
agora deixamos dito, a figu-
ra do P. Sarmiento se nos
amosa como figura galega
de primeiro orde, ela se fai
aínda máis alta, e parece
aínda máis completa, cando
se consideran as variadas
disciplinas científicas que
el tratou con competenza
suma e en cuio trato a súa
acesa galeguidade soupo
atopar motivos xurdios de
exaltación e defensa da terra
galega.
El, co P. Feijóo, do que
foi conselleiro e amigo en-
trañable lémbrese a este respecto como Sar-
miento fixo o prólogo da Ilustración Apologética
constitúen o par de estrelas que alumearon case
exclusivamente o ceo enmourecido da cultura espa-
ñola do século XVIII, cando xa se achaba en pleno
decaimento. El é para nós, debe de ser para nós, os
que levamos chantado na alma unha arela redento-
ra, o faro aceso que nos sinala o vieiro que leva ó
ideal degoirado.
Este texto de Ramón Villar Ponte (Viveiro, 1890; A Coruña,
1953), un dos fundadores das Irmandades da Fala, xunto
co seu irmán Antón, foi retransmitido pola Emisora de
Londres da BBC na noite do 11 de maio de 1953 (Ramón
finaría o 14 de setembro) no seu programa en lingua
galega. Antonio Raúl de Toro Santos fixo unha recopila-
ción deses programas publicada co título Galicia desde
Londres (Editorial Tambre, Oleiros, 1994).
Ilustracións: AGOSTIÑO PORTELA