
18
A Xanela
Primavera 2002
N
os derradeiros anos do século XVII, ollou a luz
unha gran figura galega, Frai Martín Sarmiento, que,
como poucos, é merecente de que se lle lembre e
honre. Home dunha cultura ergueita e nada común,
cultivador esgrevio das máis variadas discipliñas,
tanto científicas como literarias, soupo pór en todo
intre o seu gran talento ao servizo da nai Galiza, da
que era un aceso apaixoado. Corroborándoo, eis as
súas obras. Polo coñe-
cimento delas chégase á
conclusión de que a Galiza
non contou en ningures, con
un defensor máis completo
e máis desinteresado.
Poideran se asiñalaren
outros compatriotas que
cicais o igualen en fervor, e
interés pola Galiza e as
súas cousas. Mais o que
non poderá atoparse é un
soio que o aventaxe nestas
cualidades.
A laboura realizada
polo P. Sarmiento, nas
súas obras viva e latexante,
é de tal xeito que aínda
hoxe, cando un a examina,
inda que sexa lixeiramente,
non pode por menos de lle
adxudicar o título de precursor efectivo, de auténtico
devanceiro da galeguidade, así como o de esgrevio
gardián e defensor do feito galego en tódalas súas
variadas e múltiples manifestacións.
Pouco importou que o ilustre monxe benidictino
fora nado no Bierzo comarca que xeograficamente
é galega inda que por mor dunha absurda división
administrativa, apareza como leonesa para que
el, fillo de pais galegos, sostivese en todo tempo,
que a súa auténtica terra nai era Galiza.
Dous aspectos se poden consideraren na
vida do P. Sarmiento: un, o de cultivador incansable
de toda clase de estudios, principalmente os histó-
ricos e os de ciencias naturais; outro, o de viaxante
centinela do bon nome da Galiza. No primeiro,
atopámonos con aquela abondosa colección de
monografías saídas da súa pluma, que tan alta sona
lle deron, e das que as referentes á Historia Natural
serviron para poñelo en relación con ilustres natura-
listas europeos, como o tan ilustre Linneo e outros.
Pola súa iniciativa foi creado o Xardín Botánico de
Madrid. E non lle estorbou ren o carácter universalista
daquelas materias científicas, que el soupo tratar
con tan grande acerto e competenza, para que aínda
así, el soupese amosar o fervor galego que decote
o abouraba. E por iso, adicou os seus desvelos a es-
tudiar principalmente a flora galega, revelendo neste
orde de cousas feitos que se descoñecían, tratando
con axeitados razonamen-
tos das posibilidades do
chan galego, e dando á
Botánica unha morea de
nomes auténticamente
nosos, que, por esa
circunstanza, pasaron ao
xeral coñecimento como
proba manifesta da riqueza
do léxico vernáculo.
O P. Sarmiento afirma e
proba que a lingua galega
é nanterior á castelá. E di
que "nuestros trovadores
antiguos no usaban del
idioma portugués sino del
gallego". Milá y Fontanals
na súa obra De los trova-
dores de España di: "El
P. Sarmiento fue quien
primero trató de los trova-
dores gallegos". E Menéndez Pelayo, na obra titu-
lada Historia de las ideas estéticas en España,
revela que no traballo do P. Sarmiento "hay
adivinaciones históricas verdaderamente asombro-
sas, verbigracia la del influjo del elemento gallego en
la primitiva poesía española". Para Sarmiento o
idioma galego é o que máis se asemella ao latino de
tódolos da España. E falando da afinidade do portu-
gués co galego, o P. Sarmiento di: "Es cierto que
cuanto más se retrocede a los siglos pasados son
más parecidos, hasta que coinciden en uno solo,
dichos dialectos". (Téñase en conta que si Sarmien-
to chama ao galego dialecto, tamén di o mesmo do
castelán, do portugués, do catalán, etc., linguas
fillas do latín, entendéndose que o idioma é este,
sendo os demais, por razóns de subordinación,
chamados da maneira que os chama). E continúa:
"Pero es innegable que cuando Portugal estaba en
posesión de los moros se hablaba ya en Galicia el
idioma vulgar". E engade noutro traballo que o galego
Sarmiento, un precursor do galeguismo
Ramón Villar Ponte