
25
A Xanela
Outono 2001
FOLCLORE
O traxe: o calzado
Olga Kirk Martínez
Pablo Díaz Carro
(Colectivo de recolleita e
música tradicional Ruote)
A
s peculiaridades climáticas que existiron sempre
en Galicia afectaron enormemente na evolución da
vestimenta e o calzado, e por iso nun clima frío e
húmido como o noso a súa importancia é clave.
Escomenzaremos polo tanto falando do cal-
zado que máis se adaptou a esta situación, as
zocas. O seu uso coas súas diferentes modalida-
des, extendeuse por toda a
xeografía galega, e xa ven
de moi atrás. Están feitas
integramente con madeira
que en xeral é de vidueiro ou
amieiro, madeiras presen-
tes en todo o territorio e que
pola súa constitución son
doadas de traballar (non son
excesivamente duras o que
facilita o seu tallado). Pola
súa morfoloxía poden rema-
tar o empeine en punta ou
roma, variando a súa forma
tamén dependendo de gus-
tos e bisbarras. Outra va-
riante é a "madreña" ou
"madroña", tamén chama-
da "galocha", similar ás as-
turianas e que se levaba por
moitas zonas de Lugo.
Caracterízase por ter tres
soportes na planta, un no
tacón, e outros dous na par-
te dianteira, que ó dar maior
altura e separación do chan,
aíllan mellor da auga e
humidade e favorecen o
camiñar pola neve, evitando esbarar.
En xeral, as zocas externamente podían ir
pintadas en negro ou vermello, podían ser lisas ou
talladas, imitando a zapatos ou facendo debuxos
artísticos simples. Incluso as de cor da madeira
branqueábanas con diferentes productos.
As zocas tamén podían ser máis grandes e
abertas para poder introducir outro calzado por
dentro (a parte dos "escarpíns", calcetíns de la que
se soían empregar). Así calzábanse unhas zapati-
llas ou "chirucas" por dentro da zoca para abrigar
máis o pé.
Hoxe en día aínda se empregan e venden nas
feiras, sendo os vendedores de peixe dos mercados
os que máis conservan o
costume de calzalas, ó igual
que moita xente que había en
zonas montañosas.
Outro calzado moi prác-
tico e extendido foron os zo-
cos, chancos ou chancas (de-
nominación que reciben en
Ourense) feitos de coiro de
becerro e solo de madeira.
Este ía clavado con puntas ó
coiro. Podían ser da súa cor
natural ou tinguida en negro
para semellar máis a un za-
pato. Deste xeito era máis
común entre as mulleres,
máis preocupadas polo seu
atuendo. A parte superior, de
coiro, era máis resistente
pois ía rematada con
contrafortes, polo que era
normal que a madeira se
desgastase e houbese que
cambiarlle a sola do zoco
posteriormente. Xa neste
século e para evitar isto,
poñiaselle unha fina
ferradura metálica na pranta,
tanto na parte dianteira como na traseira, prolon-
gando así moito a súa duración.
Outra modalidade de zocos eran unha botas
moi semellantes a estes, pero sen amallóns ou
amalloas, nome que recibían as tiras estreitas e
longas de coiro que se utilizaban para atar. Estas
botas soíanas levar os mariñeiros.
Foto: Arquivo Ruote.