21
A Xanela
Outono 2001
A breve estancia de Borrow en Betanzos
GEORGE BORROW POR JOHN BORROW, 1821.
National Portrait Gallery, Londres.
VIAXEIROS
«C
hegamos a Betanzos, á tarde baixa. A cidade
está nunha ría, a certa distancia do mar e a unhas
tres leguas da Coruña. Rodéana outeiros por tres
lados. O tempo estivo cuberto e ameazador ao longo
de cáseque todo o día; en chegando a Betanzos, a
densidade e pesadez da atmósfera eran insoporta-
bles. Por toda a parte os cheiros atacaban o noso
órgano olfactivo. As rúas estaban moi porcas, as
casas tamén e moi especialmente a pousada.
Entramos na corte, que estaba estrada de argazo e
outros desperdicios, onde se revolcaban os porcos.
As moscas zumbaban arredor, moi gordas e
noxentas. ¡Isto é unha peste!, exclamei. Mais non
había outra corte e tivemos que atá-los infelices
animais a tan suxos pesebres. O único penso que
puidemos darlles foi millo. Á noitiña levámolos a
beber no pequeno río que pasa por Betanzos. O
enteiro bebeu con ansia, mais de volta á pousada
notei que estaba triste e levaba a testa caída.
Apenas ocupou de novo a súa praza acometeuno
unha tose moi fonda e bronca. Lembrei o que me
dixera o cabalarizo na montaña: Está tolo o que trae
un cabalo a Galicia e tolo de remate se trae un sen
capar. Durante a maior parte do día o cabalo andivo
no medio dunha riolada de cen égoas, alomenos, e
quentouse moito. Coa tose entroulle un tremor
violento. Fixenme cun cuartillo de augardente anisa-
do e, coa axuda de Antonio, deille fregas por espacio
de case unha hora, ata que o pelo se lle cubríu de
escuma: maila tose ía a máis; tiña a mirada pasma-
da e os membros ríxidos.
¡Non hai máis remedio que sangralo! dixen.
Corre a buscá-lo albeite.
Chegou o albeite aos poucos.
Sangre vostede o cabalo exclamei- e quítelle un
azumbre.
O albeite mirou o animal e voltouse cara a porta.
¿Onde vai vostede? preguntei.
Á miña casa respostou.
¡Pero si o necesitamos a vostede aquí!
GEORGE BORROW (1803-1881), escritor e viaxeiro in-
glés dedicou parte da súa vida a difundir a Biblia por
diversos países europeus por encargo dunha sociedade
protestante. Froito das súas andanzas pola Península
sería o libro The Bible in Spain (1843), que acadou un
notable éxito facendo popular ao autor. Non foi ate 1921
que se publicou a traducción ao español, a cargo de
Manuel Azaña.Por terras galegas andivo "don Jorgito o
inglés" (como era popularmente coñecido) polo mes de
xullo de 1837 (ano do nacemento de Rosalía). Neste
"extraño e bárbaro país", Borrow, afeccionado aos estudos
lingüísticos, atopouse co galego, "extraña lingua". Proce-
dente dos ermos casteláns entra pola agreste paisaxe de
Foncebadón e As Nogais. Viaxa en cabalarías acompaña-
do dun criado grego e cunha carga de biblias que viña de
imprimir en Madrid. Logo dunha semana en Lugo, parte
cara A Coruña, acompañando a escolta do correo a causa
da ameaza que representaban os ladróns e partidas de
facciosos (mesmo estará a piques de ter un incidente na
ponte da Castellana), facendo noite en Betanzos. A nosa
cidade resultaralle desagradable polos cheiros e suxedade
que observa en rúas e casas, impresión quizá mediatizada polo mal humor que lle ocasiona un incidente cun
albeite. Betanzos deixara de ser provincia catro anos antes, coa artificial división provincial imposta pola
monarquía borbónica que mesmo anulaba o teórico reino de Galiza. (S.T.)