14
A Xanela
Primavera 2001
Non é des-
cartable, polo
tanto, supoñer
a orixe do nome
de Flores nun
posible culto á
deusa romana
Flora. Era esta
deusa unha das
doce divinda-
des de máis
importancia no
mundo roma-
no, e a súa fes-
tividade cele-
brábase no
mes de abril
para implorar a
protección dos deuses para a agricultura. Represen-
taba o eterno renacer da vexetación na primavera.
O autor romano Plinio dalle o nome de Flo-
rius a un río da comarca de Betanzos, que hai
moitas posibilidades de que se referise ó Mandeo
(Urgorri, Anuario Brigantino 1982). Podería ser
esta outra das razóns da orixe do nome de Flores.
A igrexa de San Pedro de Feás, da que é
anexa Flores, pertenceu nalgún tempo ó mosteiro de
Samos (J.M: Andrade: El monacato benedictino y la
sociedad de la Galicia Medieval, siglos X al XIII).
No s. XIV os coutos de Muniferral e Feás
levábaos Aras Pardo, que posteriormente
deixounos á súa filla Sancha Rodríguez (muller de
Fernán Pérez de Andrade). No 1398, o Cabido de
Santiago entrou en posesión dos coutos de Feás e
Muniferral. No 1607 o Cardeal Jerónimo del Hoyo
fala da igrexa de San Pedro de Feás, que era
presentación do Cabido de Santiago e fai referen-
cia á ermida de Nosa Señora de Flores.
Actualmente o edificio da ermida de Flores
está completamente abandonado, recuberto en
boa parte de vexetación e sen tellado. O seu
abandono xa ven de hai máis de cincoenta anos, e
foi nos anos setenta cando caeu o tellado. (fig. 1)
A ermida, de nave e ábside rectangular, tiña
cuberta de madeira e tellado a dúas augas. No
interior consérvase aínda o arco triunfal apuntado
(fig. 2), sustentado por dúas semicolumnas de
fuste curto, con basas e capiteis con decoración de
traza románica. Un con decoración arquitectónica
representa uns arcos e o outro (fig. 4) un ser híbrido
con dúas cabezas humanas e corpo que semella
de animal. Este último atopámolo nun dos capiteis
que conforman a arquivolta da porta principal do
mosteiro de Cis. Estas semellanzas axúdannos a
datar estes elementos que serían probablemente
góticos, da primeira metade do s. XV. Chama a
atención, visto dende o interior, a porta lateral que
aparece tapiada con arco de medio punto.
Por desgra-
cia algúns elemen-
tos que conforma-
ban o edificio xa
caeron e foron re-
collidos principal-
mente por particu-
lares, así aconteceu
cunha cruz antefixa,
unha pía de auga
bendita, a campá e
outras pedras que
estaban na san-
cristía, que as leva-
ron ó pouco tempo
de caer o tellado.
O interior
desta ermida esta-
ba practicamente toda decorada con pinturas, como
outras igrexas desta zona como Cuíña, San Pedro
de Oza, Coirós, Cis, Pontellas ou Santa María de
Ois, que se foron descu-brindo despois de caer o
tellado. Actualmente consérvase moi nidiamente
seguramente por pouco tempo a figura dun
santo que leva por unha cadea un animal que
semella unha pantera. (fig. 3)
Aínda se recorda no lugar como nas Festas
de San Roque, en concreto o día de Nosa Señora,
levábanse as imaxes en procesión desde a igrexa
da parroquia de Feás á de Flores e ó día seguinte,
despois da misa na capela, voltábase en procesión
con elas para a igrexa parroquial.
Outras tradicións que perviviron era que
cando se quería que empreñase unha vaca, collía-
na e levábana presa dando unha volta con ela
arredor da ermida e metían por debaixo da porta
principal un patacón dicindo: Que o San Roquiño
nos axude.
No lugar de Flores celebrábase unha feira
tódolos días oito de cada mes. Chamábase Feira
do Oito, que se foi perdendo e deixou de existir nos
anos corenta.
fig. 4
fig. 3
fig. 2