Luís Rei Núñez

Parlamento das Letras: Luís Rei Núñez

Luís Rei Núñez escribe como quen ilumina códices: cunha paciencia infinita que se comprace na elaboración demorada de cada liña, cada sintagma, cada palabra. A tal punto chega a súa entrega ao vagaroso laborar da escrita que algúns dos seus títulos, antes de saír do prelo, coñeceron unha decena de versións diferentes.

E, secasí, non é escasa a obra que leva dado á luz, pois é tanto o afán e a constancia no traballo literario diario deste narrador, poeta e ensaísta que as ducias de horas dedicadas aos seus textos obran o milagre de dar ao tórculo volumes dunha perfección artesanal dificilmente igualable.

Declarado prófugo das modas literarias —con especial aversión aos subprodutos de temporada primavera-verán— a súa é a voz dun poeta que modula narrativamente a percepción do mundo, mais que non esquece tampouco a crónica de lugares e vidas á que convidan os textos menos ficcionais.

Dono dunha poética líquida que lentorece nunha prosa de alquimia sentimental, da súa man temos soñado tempos náufragos e amores eternos, xeografías de corazón irto e travesías de bohemia derrotada. Literatura imantada, polisona, esconxuradora das sombras e abeirada aos cordais de memoria avogosa. Libros de ánima melancólica nacidos para perdurar.

—¿Cando, onde e da man de quen publicaches os teus primeiros textos?

A miña estrea produciuse en 1979, creo recordar, e cun poema no primeiro número da revista Dorna. A iso seguiulle un cartafol de nove poemas, Trobas donceles, de moi poucos exemplares e en edición de autor. En cambio, a aparición do primeiro poemario, Para matar ao tempo, débolla á complicidade dunha especie de Club de Apoio composto por dúas ducias de amigos que cubriron os gastos da imprenta coas súas subscricións… Pero non tardei en ver todo aquilo como as miñas Ninfeas, das que non vexo motivos para deixar de renegar.

—¿Cal das túas obras cres que foi mellor tratada e cal pasou máis desapercibida para o público e/ou a crítica? ¿Por que cres que recibiron ese trato desigual?

En certa maneira, sorprendeume gratamente o ben tratada que foi a novela O señor Lugrís e a negra sombra, que, sen saír con ningún reclamo especial, gozou dunha acollida moi boa polos lectores, e recibiu ademais o Premio da Crítica Española. A maior decepción leveina, quizais, con Alma mareira. A pesar de esgotar a tiraxe, teño a sensación de que pasou case desapercibido, que é algo que me sucede coa poesía… Oxalá dese co porqué!

—¿Tes algún hábito singular ou manía á hora de escribir?

O silencio arredor, a soidade absoluta e a mañá desde ben antes de que amenza. E sempre escribo sobre folios en branco e a lapis… Necesito ademais empezar as obras, digamos “maiores”, por xaneiro, sabendo que dispoño de todo un ano por diante… Se cadra porque son lento, cada vez máis. Xa o dicía Dámaso Alonso: “Cultura é lentitude”.

—Nunha antoloxía da nosa literatura recente, ¿ao pé de que autores preferirías figurar?

En poesía, aínda que transito camiños máis ben senlleiros, non o dubido: ó pé dun home da xeración dos pais, Álvarez Torneiro, e de Ramiro Fonte, irmán chorado. En narrativa, onde vou adrede por terreos máis concorridos, éme paradoxalmente máis difícil escoller compaña. Aínda que non sei por que… Vale Blanco Amor?

—Se tiveses que historiografar a túa propia traxectoria literaria, ¿que trazos salientarías?

Diría que son un autor que foxe de escribir para a temporada primavera-verán, e que procura facelo cunha vontade que, en termos pictóricos, chamariamos figurativa. É a escolla da sinxeleza e conduce ó territorio que servidor máis precisa frecuentar: o dos clásicos. É dicir, o daqueles que, mergullándose na súa alma, souberon espellar a de todos. A grande ambición, á fin, é entender a terra e o tempo que che toca vivir, exercendo a denuncia e a crítica cando é de xustiza exercelas. Penso en Tolstói e Dickens. Ou Pérez Galdós e Eça de Queiroz.

—¿Que lecturas te acompañan decote ou a que escritores regresas con frecuencia?

En xeral, busco a compaña, e supoño que a influencia, dos escritores que escriben de si mesmos coma se fosen os outros e dos outros coma se fosen eles mesmos… É a mellor maneira de concibir a escrita, que sobre todo debe servir para deitar luz sobre a condición humana. E aí volven aparecer os nomes anteriores, ademais dos da nidia Rosalía e do bo, e sabio, Machado. Canda Vallejo, Cernuda, Borges, Pessoa, Cunqueiro ou Dieste, por exemplo.

—¿Que cres que lles falta aínda ás nosas letras e que lles sobra definitivamente?

Creo, e aproveito para dicilo agora que ninguén nos oe, que ás nosas letras lles sobra a compracencia. Con todo, é bastante peor o que lles falta: ó meu ver, unha aposta pola internacionalización do bo que aquí se fai, que non corre só por conta dun único escritor. Tamén, e dentro do país, falta máis visibilidade social, moitas máis bibliotecas e edicións masivas e desacomplexadas, aínda que sexa á custa de reducir á metade o número de títulos. Quizais como consecuencia disto, considero que sería beneficioso contar con máis escritores que escriban co espírito do artesán, e non co do artista, algo máis ben repugnante, e lectores que lean desentendéndose das cubertas dos libros, como se fai co viño nas catas cegas, algo moi recomendable.

—Se soubeses que o teu tempo se esgota, ¿que non te perdoarías non deixar escrito?

O que estou escribindo xustamente neste tempo, que é por idade o tempo da madurez, ou talvez o da infancia da vellez… O caso é que o pozo das historias non está seco e eu véxome, por sorte, con forzas para emprender proxectos ambiciosos. E creo que Monte Louro era ambicioso. Como penso que o é o que agora teño entre mans. Só así está xustificada a defunción das árbores precisas para editarmos libros. E volvemos ó de antes: non ten sentido escribir para a temporada outono-inverno!

—¿Cal é a túa valoración do noso presente literario?

Diría que a nosa literatura está acostumándose a vivir á marxe da saúde social da lingua, que atravesa momentos moi delicados, mesmo críticos. O certo é que o galego está no grupo dos derradeiros mohicanos dos idiomas, e os escritores somos ás veces os derradeiros mohicanos da Mohicania de Fisterra. Para evitar que esta situación nos anule, creo que paga a pena seguirmos traballando o máis abstraídos que poidamos. Con todo, e fronte a tantas razóns para o desánimo, o noso presente literario é para min, escritor, o meu presente literario. E o meu presente é seguir escribindo, a pesar de todo, por unha sinxela cuestión de saúde mental. Dicía Luís Seoane na dedicatoria dun libro: “A Lorenzo Varela e Arturo Cuadrado, por todo canto fixemos xuntos en Buenos Aires, perdendo. Por canto soñamos en Galicia desde Buenos Aires, escribindo, pintando, loitando e perdendo. Soios”. É dicir, nosoutros estamos mal, e talvez debemos queixarnos, pero xa se estivo peor, e non por iso se deixaron de facer cousas.