Darío Rivas Cando, heroe cotián, ten nome de libro

Xosé Manuel Carballo e máis eu coñecémonos –e coido que nos queremos ben- desde hai algo máis de corenta anos, 1967. Desde entón temos caminado xuntos nunhas cantas cousas, e poido concluir que é un perfecto compañeiro de camiño por difícil que o camiño sexa.

Con Darío Rivas non tiven moito trato ata agora, directamente. Pero cando souben del, da súa vida e da súa teima, despertou en min a simpatía natural hacia alguén que persigue un imposible. Vir desde Arxentina na pescuda dos restos mortais de seu pai case setenta anos depois dunha morte alevosa fixo alterar no meu interior lembranzas case dormidas de cando de pequeno miña nai me contaba unha e outra vez a traxedia do “tío do Chao” que o viñeron buscar os falanxistas das Pontes á leira na que estaba traballando para levalo para sempre, rematando traxicamente a súa vida e sendo sepultado á beira da tapia do cemiterio da Capela. O seu delito era ter estado na emigración e aproveitado o tempo para saber que outro xeito de vivir era posible. O Greleiro, crego vilalbés párroco do Freixo denunciouno por non ir á misa. E pagou moi cara a ausencia.

O que se aprende de neno non se esquece nunca. O espírito do “tio do Chao” acompañoume durante toda a vida. E son herdeiro, aínda que ben lonxano, da memoria dunha tumba incógnita no cemiterio da Capela (A Coruña).

E aparece Darío Rivas, posuidor dunha dorosa ignorancia sobre seu pai que pouco a pouco vai iluminando; e o tesón por un lado e a casualidade por outro, fai que chegue a Cortapezas e que no lugar que sinalan as testemuñas vivas que existen, aparezan ósos familiares que leva para Castro de Rei. E considera ter cadrado a súa existencia, cumprido o supremo anceio. Buscaba coñecer, saber, ver... e coñeceu, soubo, veu. E pechou unha porta que nunca máis vai abrir porque a pechou cos cerrollos que significan rescate, rehabilitación moral, posesión física da lembranza, homenaxe póstumo ó Pai arrebatado, e mesmo esquecemento dos nomes dos culpables porque os seus descendentes non teñen porque saber e moito menos pagar polo que eles non fixeron.

E aquí podería pecharse unha historia para gardar na alma e no corazón dos seus protagonistas e dos que dela souberon de xeito directo, se non fose porque Xosé Manuel Carballo é un home inquedo e xusto, e veu en Darío unha fonte de inspiración, un exemplo vital do que podemos e debemos aprender hoxe e sempre, que os seres humanos precisamos de exemplos claros e vivos para trazar o camiño que imos facendo ó caminar na nosa vida.

Eu souben xa tarde que Carballo lle propuxera a Darío escribir a súa autobiografía e con Carballo tiven conversas sobre este libro antes de que vise a luz. E recibín del un feixe de folios, por partes, co contido destas páxinas.

E foi unha noite de domingo, das que utilizo para preparar os temas da semana que vai comezar, cando collín ese feixiño de folios pensando botarlle unha rápida ollada para ter unha idea do contido. Pero o libro enganchoume e lin dun tirón a historia de Darío Rivas Cando, un heroe. Que heroes non son os que ás tolas se botan ó mundo a facer milagres ou feitos excepcionais. Heroes son os que afrontan a vida como unha loita, unha superación, e se sobrepoñen a todas as dificultades. E van subindo un a un os chanzos dunha escaleira sen fin que, canto máis alta máis difícil é, pero tamén canto máis difícil é, máis satisfaccións produce.

E conquistoume (agora que protexemos ós descendentes no máis pequeno detalle), o neno de nove anos que viaxa só desde o mar de Galicia ata Bos Aires. É un perfecto representante dos galegos da emigración que conquistaron o mundo sen máis forza que as súas mans, sen máis posesión que a súa intelixencia, sen máis apoio que a súa vontade de superación.

No libro cóntase a historia humana dun neno que non ten máis que ganas de vivir e traballar, que afronta todos os desafíos, que traballa en infinidade de aventuras e vai medrando en coñecemento, e medrando en bens tanxibles e intanxibles ata facerse un home feito e dereito; ata chegar a ser un magnífico ser humano que comparte connosco a súa aventura vital e o seu saber.

A maior parte da vida de Darío foi loitar sen saber ben por que. Loitaba pola vida, polo futuro, por si e por todos os seus, por Galicia e por Arxentina... E cando viña a Galicia quería saber. Pero os seus entendían que aínda non chegara o momento. Que o saber, o coñecer, o comprender, era perigoso. Que era mellor non saber, non preocuparse, non coñecer, non preguntar.

E o descoñecemento pesaba no ánimo de Darío como unha grande interrogación -como unha cruz ás costas- que marcaba a súa vida. Ata que se fixo a luz, ata que soubo, ata que chegou a paz. E puido compartir connosco esa paz conseguida despois de tanto tempo, e contaxiar paz precisamente neste tempo en que aínda fai falla, en que ainda non temos toda a paz que necesitamos quizais porque aínda nos falta coñecemento, saber e ver, asumir para poder pechar portas e transformar memorias dolorosas en páxinas da historia.

O seu é un libro para ler e non para contar. É un libro que fai pensar e medrar, que reconforta coma un bálsamo. É un libro que remata ben como de pequenos queriamos que rematasen todas as historias. Remata ben a historia, pero a vida segue.

Este é un libro dos que hai que ler e gardar, e non esquecer porque é todo el unha lección de vida. É un libro que conta unha vida, non sei se chamarlle redundante, porque primeiro foi a vida e logo o libro pero unha vez publicado resulta que o libro máis que consecuencia da vida é parte da vida mesma. E podemos confundir a figura de Darío co Darío do libro, pero resulta que por moi grande que Darío pareza no libro máis grande é a súa persoa que desde a altura dos seus oitenta e oito anos nos contempla sereno e en paz.

Noraboa, afortunado Darío, pola loita e polo coñecemento, pola túa vida longa e froitosa, pola teima en saber e por explicarnos como é posible seguir sendo un rapaz ilusionado independentemente do que diga o calendario. Noraboa, Darío, pola familia e pola vida; polo traballo e pola escrita. Polo libro, noraboa, de xeito especial.

Gracias a este libro entendémoste e entendémonos mellor. Eres a proba de que o que vale na vida non son os bens, o diñeiro, o triunfo ou o aplauso. O que vale é ter lume por dentro, ánsias de coñecer, forza e persistencia, e facer familia. E ver, saber, compartir… eso é triunfar.

Darío Rivas Cando: Este libro é a proba perfecta de ter triunfado na vida, sobre a morte e sobre a violencia. É a proba da victoria que ninguén poderá arrebatarche nunca, xamais.