Raia seca / raia húmida

Raia seca / raia húmida
(Memoria dunha historia que pasou á Historia)

Galegos do Norte / Galegos do Sur. ¡Gallaecia, en definitiva! Vén isto a conto dun certo paisano, -coñecido na miña última viaxe que fixen a Portugal-, que me referiu como de neno tivo a ousadía de aprenderse o Astete, ¡de memoria, do dereito e do revés! Boa a fixo, que daquela o seu crego quixo presumir de monago e introducilo no seminario de Tui..., ¡para que chegase a bispo, xa que el non! Aquela sapiencia inusitada, aquela presunción monago/crego, ocasionoulle ao rapaciño dúas hostias de seu pai, sen consagrar por suposto, desas que derivan do latín hostis (inimigo, estranxeiro). Aquel pai, un antigo lexionario, quería que o seu gromo fose militar, militar de graduación, que estaba de moda. Podía ser as dúas cousas, asemade, capelán-castrense, pero o milite non confiaba nas ambigüidades: ¡Para el, paz ou guerra, guerra ou paz!

En vista do visto, ¡do visto e do doído!, o rapaz largouse daqueles santuarios tudenses, da súa igrexa pero tamén do seu fogar, que non era precisamente o de Breogán, ¡ponte en medio!, pasando de monago a portador dun empresario daquel Mercado Común, o antigo, o inicial, máis coñecido como estraperlo: Fóra calzóns, e a nado, estivese a auga fría ou quente, catro quiliños de café, de cada vez, ao lombo, nun fol de cabra ben atadiño co cinto. ¡Ai se o Miño falase…! O Miño só cantaruxa, así que falará este servidor, no seu nome, ¡agora que desapareceron as fronteiras, agora que entramos, agora que nos extraviamos, niso da globalización!

Cousas así pasaban polos anos 40 / 50; onte, medio século. ¡Quen pensaba daquela nun tren supersónico, de alta velocidade, tal que O Porto-Vigo, que suturase aquel roto, aquelas raias, aquelas lindes dunhas partillas dobremente reais! E mais case que estou arrepentido de poñerme con este tema pois veño observando que os avances..., ¡quero referirme aos tecnolóxicos, que dos outros habería moito que opinar!, van tan á presa, foxen, superpóñense, con tal desconcerto e falta de asimilación que mesmo á xuventude actual certas cousas de fai tan só medio século xa lles parecen acaecidas na idade da pedra, ¡da pedra sen puír!

Nembargante, ¿quen non ten a curiosidade de saber qué pasa/qué pasou na casa dos veciños, e de paso coñecer cómo foi con aquelas partillas que deron lugar ás lindes, aos arrós? Avanzando por este XXI, e aínda que hai/houbo apertas e comunicacións tan fraternas como foi o recente irmandamento do noso Castroverde de Lugo co Castro Verde de Beja (Portugal), pasma o feito da escasísima ósmose dunha fronteira que sempre foi doada de traspasar; fisicamente, quero dicir. O século XX, que pasará á Historia polos seus descubrimentos, pola nosa emigración e polos análises microscópicos, ¡todo ciencia e todo técnica!, e nós, os galegos, estivemos aquí, ao lado, sen sequera saber se Portugal era reino ou república!

No 36 esta fronteira, esta raia dos mapas, ben que sería tronzada, metro a metro, se non fose porque os nosos fuxidos sentíanse máis seguros nas carballeiras galaicas que nas urbes salazaristas. Por outra banda, nin todo era pastalaria en Portugal, nin pan-trigo en Galicia. No que nos gañaban era no traballo da madeira, que en picar pedra aí que se ían cos de Pontevedra. En particular aos serradores portugueses débeselles a tala sistemática daqueles carballos, que deixaron de abeirar fuxidos para converterse en eucaliptais, ¡en eucaliptais antibióticos! Daquelas carballeiras forneceuse o traveserío de media España, amén dunha flota inxente de carros de vacas, así que, entre raíles e chedeiros, trens e carros, foi Portugal, cos seus madeireiros, quen nos botou a andar, ¡que non a correr! Pola nosa parte, nós aliviámolos dos seus excedentes de café e de azucre, ¡coloniais!, que eles preferían quedarse co cha na súa inveterada fraternidade co mundo anglosaxón.

Cando eu, servidor, comecei a explorar alén destas lindes fronteiras, fai desto medio século, nas alturas do XX, o único que sabían de nós o noventa e nove por cen dos irmáns sureños era que os galegos pirrábanse por deixárlle-las nosas pesetiñas naquelas ruletas do seu casino de Povoa de Varzim. ¡Que cousas, que tempos!

De abaixo-arriba, a súa lúa sempre foi Vigo, que o tiñan por meta das correrías domingueiras. A Ourense ían os catro invitados dos seus corenta corresponsais, vulgo estraperlistas, de flaco rocín, cando non un burro melenudo. De Santiago oíran falar, que por algo lles valera o Apóstolo na súa Reconquista, maiormente en Ourique, pero despois diso case esqueceron ao Matamouros convencidos polos ingleses de que aquel destripador de dragóns con xilaba fora San Xurxo. Da Coruña só oíran falar, e para iso oito sabios de Coimbra, de que o seu Rei Fernando I, vido a Galicia no 1.369, tanto acatamento tivo aquí, na Herculina, que ata pensou se non era un ataque. Feliz por semellante acollida e disposto a “possuir longamente” este Reino, acuñou moeda, tanto en Tui como na propia Coruña; e de paso, liberalizou o tráfico comercial entre Portugal e maila terra prometida; organizou o abastecemento de cereal e de viño por vía marítima, etcétera, pero ao final colleulles medo aos báculos dos nosos bispos, propiciadores do outro pretendente, aquel de Tras do Támara, circunstancia que o levou a reembarcarse, con premura fuxidoira, en 1.373. ¡Daquela, adeus Coruña, que eu torno da túa ceca á miña Meca, á miña Lisboa, que esa si que é boa, fiel e permanente...; unha coroa certa!

En canto a Lugo... ¡Lugo tíñano esquecido, que non lles conviña lembrarse da súa hexemonía, compartida con Braga cando o reinado dos suevos! A Lugo, no XX, só chegou aquel cento de serras de aire á que antes aludín. ¡Arboricidas eles, que devastaron o noso plantío mentres na súa terra adoraban, e conservaban, o seu bosque sacro, ese de Buçaco, un paraíso de cinco milleiros de especies arbóreas, traídas por imperativo real de todas e de cada unha das estadías dos seus galeóns.

Agora temémoslle á globalización, que non é para menos, ¡pero anda ti que as raias, o que tiñan de bo...! Nin secas nin húmidas, que todas mancan no peito, ¡e do peito pásase ao peto, que por algo andan xuntos, cunha tea no medio! Caso á parte, pola súa desmesura, é a actual invasión dos bárbaros do Sur, dese Sur non tan remoto, que a nosa despensa non vai dar para nutrir ese medio mundo, tan famento e esfarrapado, (amén de folgazán, dito sexa cunha paréntese, por se alguén me zurra).