Entre lusco e fusco (8)

O misterio da criada de don Pepe Benito. Era unha pena que meu avó e padriño non fose rico pois non había, daquela, pero hoxe tampouco, un empresario que mellor tratase aos seus traballadores. Unha proba diso é que sempre se abastecía de tabaco antes de chama-la roga para cavar na touza. Aquel ano mandoume a Pousadela, á casa do avó materno, que ademais de taberna tiña un estanco, daqueles da Compañía Arrendataria. Retornei sen nada, porque se esgotaran as existencias, pero o avó Antón díxome que non volvese, que tan pronto fose subministrar el mesmo nolo subiría, abundante, e do mellor que houbese.

Pasaría unha semana cando vexo que se abre a cancela grande, e a continuación, cabaleiro no seu cabalo, meu avó, ¡con alforxas! Apresureime a entrar na casa para dicirllo ao padriño, que se aledou da visita. Xa tras da lareira, unha vez recollida a fardela do tabaco, que por certo a gardamos na propia artesa do pan, con todo agarimo, dixo o da casa:

-Ai, Consogro, ben que cho agradezo, que se está facendo tarde para decruar aí arriba, na chousa, e xa sabes que nunca chamo aos cavadores sen térlle-lo abasto.

O de Pousadela:

-¿E logo, ti, que es menciñeiro, albeite, que tamén te chaman así, non lles deixas fumar follas de tróqueles, co baratas que saen?

-Antón, o que se queira suicidar que o faga na súa casa, e non na miña, precisamente por iso, porque sei o que me traio entre mans; tes que saber, aínda que seguro que tamén o sabes, que os tróqueles teñen dixitalina, que en altas doses fai estoupar o corazón…, e aos meus paisanos chégalles con afumar os pulmóns!

-De paso, dándolles tabaco, favoréceste coa envexa, que de seguro cha teñen por ter un consogro estanqueiro. Pero disto xa falamos abondo, así que che vou referir un caso, unha cuestión, que tamén ten que ver coa menciña..., ¡por non chamarlle veneno!

-Xa che teño dito, -avanzou o Padriño-, que ti fumas demasiado, así que, de paso que lle das propaganda á túa mercadoría, estás chamando pola parca, e chéganos con pagarche o tabaco sen encima ter que pagarlle os teus responsos ao Cura de Luaces!

-¡Vaia, ho, nin que foses adiviño, pois de curas vai o asunto!

-Xa sei que vai de curas, pois esa exclusiva do de Azúmara debíala ter ti, que era menos pecado. ¡Mira que un cura, á fronte do almacén do tabaco, invitando a morrer…! Claro que, de ben pensado, así ten dous negocios: Primeiro, o do tabaco, e despois, o dos responsos, que lle pagan por rezarlles aos que el mesmo axudou a morrer!

Eles ríronse, pero eu non, pois aquilo de que houbese un cura que axudase a morrer gustábame, que xa vira poñer extrema uncións, pero eles ían por outra vía: eu polo camiño, e eles polo carreiro! Seguiron co diálogo, pois eu, naturalmente, oía e calaba:

-Onte coincidimos catro, alí na Azúmara, e co cura, cinco, pero o que levou a voz cantante foi o taberneiro de Rioxoán, que lle preguntou ao crego:

-Señor Cura, vostede, que ademais de estanco ten confesionario, ¡confesionario e púlpito!, farame o favor de aclararnos unha certa dúbida, que ademais de humana ten o seu aquel de sagrada?

-Ti, fala, pois, do que eu non saiba, se falta fixese doutores ten a Santa Igrexa que nos saberán responder.

-Xa, que o lin no catecismo, pero o meu é doutro cantar. Díxose alí en Rioxoán, precisamente na miña taberna, que a criada de don Pepe Benito acaba de parir un neno…, concibido por obra e graza do Espírito Santo!

O Crego, escandalizado, apresurouse a explicar:

-¡Pero qué torpes sodes! Ese conto seica anda, pero estano retorcendo: Esa criada, certo é, acaba de parir, pero ten a enfermidade da memoria, que non sabe, nin sabe nin se lembra, nin quere perder o seu emprego na casa de Pepe Benito! Os curas sempre fomos habituais nas casas dos ricos, que por ser os que teñen as riquezas meirandes, están máis obrigados a soster a Igrexa, pero nesta ocasión ese colega está pagando caras as ceas.

-¿Deron en cobrarlle? –Dixo meu avó que preguntara el, meténdose na conversa. Se daquela houbese periodistas de carreira, o avó sería un deles. O señor Cura da Azúmara explicouse:

-Non sexas parvo, Taberneiro, que polas ceas só cobrades vosoutros, os taberneiros… Din que se di, e eu podo referilo porque comigo ningún deles se confesou, así que estou libre da gardar ese secreto, que don Pepe Benito, para desviar sospeitas, aconselloulle á criada que dixese que o seu, o dela, fora…, iso que andan dicindo: ¡Cousa do Espírito Santo! Desta maneira, onde recaen as sospeitas? ¡No Cura da Parroquia, pois é o que ten tratos co Espírito Santo!

-A todo isto, a criada, qué; non será cega? –Seica insistiu meu avó; e o Cura:

-A criada di que ela, da casa de seu Amo, só sae de día, e que non lembra que se lle achegase ningún varón; que se foi de noite, como apaga o candil ao deitarse, mal pode ver a ninguén. Daquela conclúe tal e como lle mandaron: ¡Que tivo que ser cousa do Santo Espírito!

Desta historia non cheguei a saber máis nada, pois os avós, decatándose de que tiñan menores ao seu redor, mandáronme para a corte onde meteran o cabalo, a pretexto de que lle levase un brazado de verzas. ¡Canto estorban os rapaces á hora de referir maledicencias!
-.-

O coche de Trigo
-¿Señor Avelino, qué fai que non arranca? ¡Temos que ir a Lea, ao San Bertomeu, agora que volve a haber festa!

-Velati suia, rapaz; velati suia! Para mocear non fai falta saír de Lugo; ou non tes abondo con esas tres…?

-Déixese de morunadas, que xa sabemos que foi chofer en Regulares…, pero aquí estamos en Lugo, e como di o seu cobrador, Carlos, que tamén arabea: ¡Suai, suai!

-Cálmate, impaciente, que a tal momento estanlle sorrindo ao retratista… ¿Por qué? ¡Porque el ten paciencia, que é a mellor forma de conquista-las mulleres!

Asomei un pouco, e vinas…, ¡ás tres, xuntas, sorrindo de orella a orella! Vinas tal cal eran, que nin que tivese diante o cadro das “Tres Gracias”. ¡Como son de penetrantes os ollos dos mozos, que traspasan os vestidos das mozas, por escuros que os leven! En vista diso, baixei para asegurarme do que estaba pasando precisamente no intre en que unha delas desfacía o cadro para subirse ao coche da Liña; axudeille cos paquetes, e seguidamente sentámonos xuntos:

-Eu a ti coñézote…, de verte con teus pais nas feiras de Mosteiro!

-Pois ti…; igual es de Martín, ou de por aló!

-Non, que son do Monte, de Montecubeiro; ¿ou é que non teño cara de bravío?

Algo de graza fíxolle, que se sorriu; o que aínda non sei é se o fixo de min, ou do que lle dixen. Do que non se riu foi cando lle expliquei que era zoqueiro, e que por iso tiraba ás feiras de Castroverde, pois nas de Mosteiro non había costume de vende-las zocas, ¡as de levar ao lombo!

Platicamos moito pero non conseguín namorala, que me dixo que a esperaban en Lea, que dera palabra…, a outro estudante! ¡Cómaas o demo, cómo son as mozas, que prefiren un mal estudante a un bo zoqueiro!

De Lugo a Lea só hai vinte quilómetros, pero a rapaza caeume tan ben que me chegaron para facer un curso de parrafeo. ¡Condenada, canto sabía; claro, estudaba! Eu, pola miña parte, fixen un esforzo sobrehumano para poñerme á súa altura: sabía menos cousas, pero a min saíanme en verso, prendado dela, pero tamén dos seus dicires. Tanta palla en albarda lle metín, que á altura de Fraialde díxome que, se por un causal non estaba en Lea o seu rapaz, que non tería inconveniente en estar comigo, en seguir falando comigo… Nin o tiven que pensar, sabedor como era de que os paus nas festas adoitaban vir por culpa das mozas de dúas palabras… ¿E se non víamos ao seu estudante, pero el si, el a nosoutros si, e máxime de noite, pois de noite sempre foi a festa de Lea? Non sei se prudente ou covarde, díxenlle que todo fora un bromazo, que eu tiña rapaza en Rois, e que alí me baixaría; que o de ir a Lea fora unha estratexia de conquista…, por se me decidía a cambiar de bando, a cambiar de fronte! En Rodís ela baixouse, coa miña colaboración en apea-los seus paquetes, iso si, que por amigos quedamos.

Volto a subir ao coche da Liña o primeiro que se me veu á cabeza foi aquel dito do caseiro de Brais, de que, “dúas tetas tiran máis que dúas carretas”! ¡Que verdade era, nada de conto, pois en vinte quilómetros fixen un curso de parrafeo, e namoreime de dúas rapazas, á vez! A miña lección foi que hai que ter coidado coas Evas de Lugo, que te levan ao horto por menos de nada, haxa ou non haxa mazás!
-.-

Matinando niso de que a xente volve de Lugo máis lixeira... ¡Boa a fixen cando tal pensamento me meteu o diabro no corpo, que Deus terá cousas máis importantes das que ocuparse, tanta xente contándolle a súa vida! Boa a fixen, que pasei tres noites de mal durmir, e o caso é que se lle falo disto ao Revisor, co sarcástico que é, íase rir de min!

Todo comezou o día que me deu por fixarme en que as estradas de Lugo parécense aos radios dunha roda das bicicletas, pero non poden ser do mesmo inventor pois as bicis son de onte mesmo. No taller da Ronda, onde revisaban os autobuses, que lle preguntei ao mestre, dixéronme que foi un invento dos alemáns, no século XIX. ¡Estes alemáns, que habería que chamarlles Aló Máis! Pero as estradas radiais de Lugo, para min, son cousa dos romanos, que todo se lles volvía carrexar, mellor dito, obrigar a carretar, para este almacén das murallas, ¡que por algo as fixeron, e compleméntanse, estradas e murallas!

Isto lévame a pensar, vindo ao presente, que hai tres clases de persoas, cregos e gardas á parte: Nas aldeas, prodúcese; os banquetes fanos en Lugo os de Lugo; e a sobremesa, iso dos señoritos máis señoritangos, mariscos incluídos, é cousa da Coruña! ¡Todo vai de menor a maior!

¿As cotas para non ir á Mili? ¡Pagábanse en Lugo! ¿Os preitos? ¡Gañábanse, ou máis ben perdíanse, en Lugo! ¿Os Médicos? ¡Para non arrefriarse, estaban dentro da muralla, todos; ben abeirados! Como bebían viño, a auga do Miño utilizábana para as evacuacións, para os escusados, na propia Praza de España! En canto á Coruña, con iso de que teñen unha Marola, os nosos emigrantes, cando volvían cargados de prata, para non ter que repartir coa familia, deixábanlla a aquel amigo de Franco, ao tal Barrié, outro Deus, pero ese, en lugar de multiplicar o pan e mailos peixes, facía medrar os cartos! Por algo dixo Castelao, que de castelán só tiña o apelido, que este país, o noso, é unha terra rica de xente pobre, pero voulle emendar a plana, que vou poñer aquí: … de xente empobrecida, de aldea!

Ollando as caras dos viaxeiros observei que cando van para Lugo póñena de esperanza; mesmo estartalan os ollos tan pronto chegan a Castelo, tanto pronto albiscan as murallas; pero, á volta, outro carís! ¡Á volta poucos volvían ledos, salvo os soldadiños cando libraban do Servizo, ou cando tornan de…, ía dicir, de Servir ao Rei, pero a Franco non lle chamaban así, por máis que se comportase como tal!

En definitiva, para pecha-lo conto, para durmir en paz: Con esta envexa que lles temos aos da Capital, ata pensei que non estaría lonxe o día en que volvésemos cos coches baleiros, mais para iso había que facer casas, máis aínda, por fóra das murallas, que dentro no cabían. ¡Fun adiviño: cumpriuse, non si?
-.-