Testemuñas da memoria
Auténtica activista da cultura
Sempre se dixo que cando un está fóra do seu entorno, bota de menos o lugar no que naceu e creceu. Acabado de chegar a Madrid, a principios dos oitenta, á parte de sentirme medio perdido, notaba como a nostalxia me mantiña preñado á terra, principalmente nesas tardes de soidade nunha cidade inmensa. O que levaba peor era o da lingua. E iso que polas mañás aínda falaba un chisco na oficina cun amigo de Allariz. Pero polas tardes, ai polas tardes!...
A solución a esa amargura atopeina nun local que a galería Sargadelos tiña, se non recordo mal, na rúa Zurbano. Aínda que, antes de entrar nel, pensaba que só me atoparía coas súas típicas e famosas cerámicas. Mais tan axiña como vin que ó longo das paredes había estantes cheos de libros, de libros galegos, foi algo así como ascender ó ceo en plan éxtase.
Case ó momento me chamou a atención un apelido: Janeiro. Non sei, pero chocábame un chisco a J na lingua galega. Helena Villar Janeiro. A ver se esta escritora escribía en castelán sobre Galicia, e nada máis (intuía que alí terían libros galegos e sobre Galicia, que podían moi perfectamente escribir uns autores que non soubesen galego).
Non sei os libros que pillei a primeira vez que entrei na galería Sargadelos de Madrid (co tempo, as mesmas dependentas me confesarían que me deixaba alí a nómina, e tan só en libros), pero si sei que collín un desa autora cando me decatei de que si escribía en galego: Morrer en Vilaquinte. Mal pensaba eu que tería algún contacto, non só con ela, senón con calquera autor dos que me gustasen. Pero como o tempo pasa e todo cambia, a sociedade tamén cambiou e, hoxe, por sorte ou por desgraza (no meu caso, por sorte) estamos invadidos polas redes sociais, que nos poñen a uns moi cerquiña dos outros. O feisbuq amósache desde o quinto inferno ata a fin do mundo, pasando polo veciño ou o familiar máis achegado. Amósache todo un mundo á volta da esquina.
Helena Villar Janeiro anda no feisbuq, está no feisbuq. Mira, por intentalo que non quede. E mandeille solicitude de amizade. Eu que sei, vai ti saber... toda unha eminencia nas letras galegas, unha señora xa cos seus anos; ó mellor pasa olimpicamente de min. Pero non pasou. E descubrín, estou descubrindo a unha señora, como se adoita dicir, humilde de corazón e coas ideas... ui coas ideas!, xa quixera algún deses culturetas fachendosos ter só un gromiño da súa intelixencia e do seu saber. Señora Villar Janeiro, é un pracer, un auténtico pracer contar coa súa amizade, aínda que só sexa por medio da informática.
Helena Villar Janeiro naceu en Becerreá (Lugo) o 28 de setembro de 1940. Vai para 76 anos. Pero, repito, cunha lucidez que... xa, xa. Abandonou a escola ós seis anos, pero recapitulou e volveu fincar os cóbados ós 13. Ó mesmo tempo que cursaba o bacharelato por libre, axudáballe ós seus pais na xastraría da súa propiedade. Nela seica cantaban a rabiar. Porque o seu pai era acordeonista e barítono. Tamén o canto era a gran paixón de Helena, mais naqueles tempos non sempre se podía facer o que gustaba.
Cursou maxisterio en Lugo e pateou parroquias e concellos como docente. Estudou, tamén por libre, a carreira de Filosofía e Letras, na especialidade de Pedagoxía. E tan axiña como mercou o seu 600D empezou a bailar do traballo ás escolas, a clases de castelán e francés, bailou coa poesía, coa guitarra, co debuxo, coa pintura e co modelado. Ela mesma recoñece que non sabería dicir de onde sacou o tempo. Agora mesmo fochica no feisbuq que nin o demo.
O seu primeiro poemario, Alalás, viu a luz en 1972. Foi o único escrito en castelán. Tres anos máis tarde casa co escritor Xesús Rábade Paredes (do que tamén atopei algo naquela libraría Sargadelos) e a súa unión vai moito máis alá do matrimonio, pois á parte dos dous fillos que tiveron, pariron así mesmo, entre os dous, unha morea e máis de libros, dos cales moitos deles tiñan como obxectivo o mundo infantil. Desde 1985 deciden escribir por separado, pero, de cando en vez, volven os dous ás andadas. Ela é unha auténtica activista da cultura e sabe (vaia se sabe!) da problemática da nosa lingua.
