Falantes e neofalantes

Cando Manuel Curros Enríquez deu a coñecer o artigo "La Academia Gallega", que publicou no seu semanario "La tierra gallega" o día 19 de maio de 1895 e no que sentou as bases argumentais sobre a necesidade de promover a creación dunha "autoridad soberana en asuntos lingüísticos -é dicir, a Academia Galega- y someterse a sus decisiones", escribiuno, loxicamente, en castelán. Non en van, o feito xornalístico tivo como escenario A Habana.

Do mesmo xeito, cando os comerciantes galegos de Santiago, Pinar del Río, Guantánamo, Camagüey ou a mesmísima Habana, lle escribían ó propio Curros, na súa calidade de presidente da Asociación Iniciadora e Protectora da devandita Academia, para poñerse á súa disposición e colaborar dun xeito entusiasta con tan nobre causa, tamén lle escribían en castelán.

Incluso, cando Manuel Murguía e o mesmo Curros mantiñan relación epistolar sobre os aconteceres de aquí e de acolá no tocante a este proxecto que finalmente tivo natalicio feliz na cidade da Coruña, o seu idioma de comunicación era o castelán.

E non pasou nada, porque o castelán era a única ferramenta que tiñan á man para poder darlle forma escrita a un idioma que malvivía só cos rexistros orais que o pobo iletrado fora mantendo heroicamente -sen sequera seren conscientes- ó longo dunha interminable travesía que durou case cinco séculos.

Fago este preámbulo de contrastes porque me chamou a atención a "confesión" que a modo de “saída lingüística do armario” fixo nantronte o novo presidente da Real Academia inmediatamente despois de ter sido elixido no cargo: "Eu son un neofalante, porque na miña casa da Pontevedra dos anos 50 falábase castelán".

Pensei eu, entón, na Galicia dos neofalantes e na sorte de contradición na que leva -décadas xa- vivindo esta sociedade nosa respecto do idioma, cunha parte da sociedade -fundamentalmente a rural e en franca decadencia- que sostén na oralidade a tradición lingüística herdada dos devanceiros e faino dun xeito natural, sen militancias, nin liturxias, sen politizacións, nin debates ideolóxicos; fronte outra parte da sociedade -de natureza urbana ou urbanizada- que no momento que cae da figueira toma a lingua -mal falada- como arma reivindicativa e chega mesmo a apropiarse dela, ata o punto de seren quen –nalgúns casos- de se sentiren cunha especie de dereito de pernada para expedir licencias de galeguidade por tal causa.

Non veño a dicir eu -nin moito menos- que o novo presidente da Real Academia milite nesta ala. Pero si creo, sinceramente, que logo da confesión realizada e da súa proposición de "conseguir espazos afectivos" para gañar falantes, vai precisar dunha grande dose de humildade coa que tecer primeiro a profunda fenda que ten aberta dentro da "Casa", denantes de se lanzar á cruzada de conseguir que os falantes militen na fala e os neofalantes non nos dean leccións de galeguidade ós que, por nós mesmos ou por antecedentes, levamos séculos falándoa.