¡Se eu che contase! (1)

¡Se eu che contase, cada cousa que ten pasado ao redor de min, da miña tribo, moitas e delas en Lugo, pero tamén no seus arredores! Para que logo digan que polo mundo adiante, tal e qué sei eu! Na Gallaecia pasa..., ¡o mesmo que en toda Europa, Rusia incluída, que por algo somos europeos de toda a vida, e se non, que llo pregunten ao noso Sanctus Iacobus, que foi un pioneiro niso da Unión Europea!

¿Por qué se sentían tan a gusto no café de Pombo (Eduardo Lamela, de Castroverde)? ¡Porque, ademais de discutir, repasaban, tomábanlle o pulso ao país!

Na casuística literaria o que ocorre é que os grandes autores souberon facer grandes relatos duns persoeiros que destacaron ao longo da historia local, da súa, pero moitos e deles caeron na egolatría de ocuparse soamente dos grandes, dos famosos, ¡ou dos extravagantes! Por outra banda, poucas plumas se dedicaron aos miúdos, aos descoñecidos, por grandes e graves que fosen os seus avatares, as súas peripecias. Sen saír da miña parroquia, ¡se as lareiras falasen! Falábase nelas, iso si, maiormente os avoíños, e levábase ao día a crónica de cada bisbarra, pero como daquela non había gravadoras, mortos os avós, apagouse o braseiro!

Este neno, ¡o de daquela!, algunha anécdota apuntou naqueles folios de papel de barba, raspiñados a meu pai dos que utilizaba para facerlles escrituras aos veciños, e cando tivo un Universitas, aquela enciclopedia global, mundial, de Salvat, entroulle a curiosidade de ir comparando casos certos, comprobados, que tiñan, que tiveron, algunha analoxía cos relatos famosos, enciclopédicos, así que hoxe, ¡inventados os ordenadores!, utilizo a súa memoria para..., para que os miúdos non morran no esquecemento, igual que pasou coas lareiras!

Estas historias son algunhas das que podo falar, lembrar, pero tamén están as dos outros patrucios da tribo...; ¡unha enciclopedia dos saberes, e tamén dos padeceres, deste país tan..., tan verde, en tantos aspectos!

Para exemplo diso, estes casos, estes, que son os primeiros que se me ocorren:

Romeo y Julieta,
de William Shakespeare.
De Frank Dicksee
“La estancia de Julieta tenía una ventana que caía sobre una callejuela muy estrecha, y al otro lado, enfrente, había un portal. Pasando Romero por la calle ancha contigua, llegaba a la esquina de la callejuela y desde allí veía frecuentemente a la doncella que se asomaba a la ventana, siempre mostrando plácido semblante y dándole a entender cuán gustosamente le veía. Rondaba el joven de noche, y siempre se detenía en la callejuela, tanto porque ésta era tranquila y poco frecuentada, como porque estando vecino a la ventana, algunas veces oía la voz de su enamorada. Y acaeció que, hallándose el en dicho sitio una noche, Julieta llamó suavemente al joven y le dijo: -¿Qué hacéis aquí, Romeo, solo en tal sitio y a tal hora? -Señora mía, -respondió Romeo-, el amor que os consagro es la causa de que yo venga aquí a esta hora”. Etcétera, etcétera, que así o relata esa Universitas, a de Salvat.

Eu non creo nas meigas, pero habelas hainas! Tampouco niso dos días con “r”, do que dou fe xa que me casei nun martes, ¡trece!, e foime / foinos do mellor. No que teño algunhas dúbidas é nas “j”, que por algo as desterramos do galego. Explicareime: Había na miña parroquia unha rapaza fermosísima, á que seus pais, uns castrapeiros, sempre chamaron Julieta. Acordeime dela, da súa traxedia, cando lin o “Romeo y Julieta” de Shakespeare... ¡Dous amores malogrados, co importante que é o amor, e co difícil que é retelo en réxime de castidade!

Ao noso namorado, ¡aí o tedes!, tamén lle colgaran un “r”; non era Romeo, pero aproximábase, xa que Ramiro lle chamaban. De Ramiro e Julieta a Romeo y Julieta, van as súas diferencias, incluso temporais, pero tamén lles atopei coincidencias, maiormente no tráxico.

A cousa comezou parecido: O Mestre Ramiro víraa na Misa, do outro lado do corredor que separaba, daquela, aos homes das mulleres; el, nun banco; ela, nunha sela. Viuna de lado, e para máis limitación, ela co seu veo, entón regulamentario. Viuna pouco pero si o suficiente para que lle virasen os ollos, todo o tempo, para a dereita, ¡e iso que aquel mestre era de esquerdas!

Á saída da igrexa, ela sen veo, Ramiro achegóuselle:

-As virxes sempre se quedan no interior, no altar respectivo, pero ti, ¡oh milagre!, saíches para fóra, así que, se para adorarte teño que poñerme de xeonllos, tamén o fago!

-¡Aquí fóra, non, non cho consinto, co adro enlamado, pero sobran as presentacións porque xa te coñezo: Ti es o Mestre da Escola de Sagaruxe; eu tamén son dunha familia de mestres, que Mestre era meu avó, e na casa temos o local doutra escola, da de San Cibrao! ¿Váleche así?

-¡Muller, con lama e todo, se non fose porque hai xente mirando para nós, eu sería feliz aos teus pés..., por días de vida!

Julieta puxo cara de felicidade, pero máis ben dunha felicidade truncada:

-Ramiro..., que xa sei que te chamas Ramiro, alí adiante, diante do freixo de Reigosa, falando co Pedáneo, está meu pai, ese da camisa azul, e como ten informes de que te botaron para aquí, desde o teu Corcubión..., porque es roxo, vai ser mellor que deixemos esta entrevista para unha ocasión propicia!

-¿A ocasión? ¡Esta tarde, que como é domingo de Castroverde, o Carteiro traerame o “Amanecer”; eu veño polo correo, á tardiña, e ti tés arrimadas as portas da currada. Entro, e sentámonos un pouco, mesmo detrás do voso palleiro!

Mirade se Julieta coñecía ben a seu pai que, por anticiparse nas súas precaucións, evitoulle ao Mestre un altercado, ¿político? O Camisa Azul, que ten abondo con este adxectivo, era tan franquista que ata lle puxo un despectivo “Azaña” ao seu can de palleiro; ¿como ía tolerar que un Mestre depurado parrafease coa neta de seu pai, aínda máis católico có Párroco! Pero as malas linguas ían máis aló, que se atrevían a imaxinar que o Camisa Azul quería achegarse ao Cura, un Capelán do Exército, que estaba de permiso, encantado de que o crego se lle achegase á filla..., ¡e a fixese Ama! ¡Ama ou amada, que ambos cargos lle admitía!

Á noitiña achegouse Ramiro ás curradas, xa co “Amanecer” debaixo do brazo, que llo pensaba poñer debaixo do cu, vingándose así, filosoficamente, do falanxista, e comprobou que Julieta lle fora fiel, pois estaba a porta arrimada, e ela detrás do palleiro, sentada nun brazado de palla..., como que a sacara para estra-las cortes..., as dos porcos!

Ramiro bicoulle a man, ¡como estaba mandado entre mozos de alto standing!, para seguidamente estender o periódico, sobre das pallas, para que Julieta asentase as súas nádegas tenriñas. Todo ía ben, do mellor, se non fose porque se lles achegou o Azaña e púxose a ladrar, delatando ao intruso. Nestas soaron un par de tiros, ¡de pistola, obviamente! O Falanxista espiara á filla, sospeitoso de vela acicalarse de festa, ¡sen festa! E como bo falanxista puxo en práctica aquela lección do seu Centurias de que a mellor defensa é un bo ataque. ¡Non estaban os tempos como para confiar nun roxo, por depurado que estivese!

-¡Perdón don Felipe pola miña entrada subrepticia na súa currada, sen petar co petador!

Vin o resplandor dunha estrela por entre as táboas da cancela, así que, atraído polo seu brillo hipnotizador, quixen darlle as boas noites; só iso!

-¡Intruso, que eres un intruso; para hablar con Julieta primero te apuntas a Falange, y después veremos si mereces un descanso..., en este lugar! ¡Ar!

Como o falanxista seguía de pistola en man, sen apuntar pero na man, e o can, que, feito unha sentinela, agardaba ordes, Ramiro fixo que se agachaba para bicarlle a man, ¡calquera, unha delas!, á súa estrela silenciosa, discreta, pero en definitiva aquel aceno foi un amoreamento de enerxías para saltar pola parede da eira, dun só brinco, e despois botarse a correr, costa abaixo, nun ridículo paso lixeiro, ¡Ar!, cara ao Ribón. Foi unha lección, unha máis, das recibidas: Que os roxos estaban perdendo a guerra, en particular a súa, merecendo unha retirada veloz, costa abaixo, mapa abaixo!

En Sagaruxe o Mestre tivo outra: Que na Casa Grande onde paraba, a mesma dos propietarios do edificio anexo, construído para escola, cambiárano de habitación, deixándolle a propia deles os pais daquelas nenas. Así quedaba ao final do corredor a da criada, unha moza en sazón; e comunicada coa dela, a do Mestre. Despois viña a dos invitados, que facía de comedor nas festas; logo a das cativas, e por último, dando ao balcón do curral, a do matrimonio. ¿Por qué? ¡Porque as nenas xa non a precisaban comunicada coa dos pais, así que lle deron a volta completa á distribución do sobrado. Ramiro, sempre fino:

-Señora Rosalía, eu estaba ben onde estaba, onde me tiñan...

-Ti, si, pero a criada está en idade de merecer, e merece conversa..., máxime nestas noites aburridas do inverno! Agora, coas habitacións comunicadas, vostede pode darlle clases...

O Mestre, sen entende-la lección:

-¿Clases, de que? ¡Xa o fago coas nenas, que por iso quedamos en que vostedes non me cobrarán hospedaxe se lles ensino fóra de horas; a escola, o edificio, é seu, e por tanto asístelles o dereito a pasar diante dos outros nenos desta bisbarra!

-Perdoe que non lle conteste, pois, ¿quen son eu para darlle clases a un Mestre..., solteiro?

Rosalía era moi lista, así que ataba tódolos cabos: Coa comida da casa, sempre sobrante, pagaba as leccións extras das súas fillas; de par diso, á criada faláballe o fillo do caseiro de seu pai, con perigo inminente de quedarse sen unha servinte tan boa, boa e barata: ¿E se o Mestre, que por algo era de esquerdas, lle ensinaba leccións de amor libre? ¡As Casas Grandes tamén son, e deben ser, maxistrais!

Pero xurdiu un problema co que Rosalía non contaba: Que o Mestre deu en gastar carburo porque de noite escribía: ¡Escribíalle á Julieta, xa que o can, “Azaña” impedía as entrevistas persoais! Nunha ocasión, que me compre referir máis adiante, o Mestre Ramiro ensinoume as copias, que as fixera por duplicado, por se algunha carta non chegaba a destino, que llas mandaba á Julieta por medio da Mestra da outra escola, que casualmente paraba na casa do Falanxista! Eilas:

“Hoxe, luns. Por esta ventá do meu dormitorio de Sagaruxe estou vendo a lúa, ¡unha lúa que vai chea! Pero isto non é nada comparado co retrato dese sol de San Cibrao, ao que chaman Julieta na súa casa, na Grande, nesa que foi do Mordomo dos Frades. O meu corazón non distingue entre Julieta e Xulieta, así que amo ás dúas; ¡que igual sodes tres pois na mente teño outra, unha tal Giulietta, pero esta terceira é forasteira, de aló de Verona, que seica é un diminutivo de Giulia, séxase, Xulia. ¿É un caso de poligamia? De momento este amor é platónico, así que, para min, virxes, todas! ...”. Etc.

“O luns, onte, non tivo vinte e catro horas, senón vinte e catro veces vinte e catro. Ardo en desexos de verte, así que cheguei vivo, de milagre, ao martes, ¡dedicado a Marte, ende, a teu pai, e con el, aos seus colegas dese cuarteliño de San Cibrao! ¿Non lles chegará esa fronte de Teruel sen, encima, declararme a guerra, a min, simplemente por culpa súa, por facer e criar unha filla que merece ser arroubada xa que é..., celeste!...”. Etc.

“Mércores, día de Mercurio. Mercurio, como heraldo e mensaxeiro, adoitaba levar o atributo do caduceo, unha especie de cetro alado, do que se enrolaban dúas serpes en alusión á fábula: Mercurio viu loitar dúas serpes e separounas pacificamente co caduceo. As serpes deixaron de loitar ao momento e separáronse. Se teu pai calmase ao “Azaña”, ti e mais eu volveríamos ao palleiro, non si?...”. Etc.

“Xoves. Seguindo coa mitoloxía: A Humanidade viviu no Paraíso baixo o influxo de Xúpiter. Así, este día debe dedicarse a reconstruír o noso edén vencendo a tristeza, a rutina e mailas escusas que nos limitan... ¡Pero qué atinados estivemos, miña querida telepática, adorable e adorada Julieta: Ti, en pedirlle a teu pai que che permitise baixar a Mosteiro, que, sendo feira, a feira do 7, mercabas xustillos, ¡tanto que tes para xustar!, e de paso visitabas a teu tío, ao muiñeiro. Eu, pola miña parte, aproveitando que os xoves de tarde non poñemos escola, cheiroume a túa, probable, concorrencia! Da feira volvemos xuntos, pero, separados; aínda que non sempre, pois ao subir a Pumarín tiveches a feliz idea de soltar as eguas a pacer, na chousa de teu pai, co cal..., un bico en cada meixela, que me souberon a gloria! ¡Que Deus te bendiga, amén, pero xa te convencerei, na próxima, que os próximos teñen que ser, quero que sexan.., máis..., eróticos!...” Etc.

“Venres. Despois da gloria..., nesa chousa..., onte..., un venres ten que ser día de dores. ¡Así foi o de hoxe, e ben que lle pido a Deus que non se repitan estes baleiros! Amén. ...”. Etc.

“Sábado. En Corcubión dicíamos: Sábado, sabadete, camisa limpa e...; esa cousa que deixamos para a sobremesa dos casados. ¿Casarémonos algún día? ¡Con teu pai encirrando no “Azaña”, dubídoo. ...”. Etc.

“Domingo. ¡Fai unha semana que te coñecín! A Misa de hoxe foi parecida, tanto, que incluso teu pai volveu a espiarnos desde o freixo de Reigosa. ... Aproveitando esta Guerra de España, ¿por qué no se iría, el tamén, a “hacer guardia sobre los luceros?...” Etc.
...

Nesta paréntese vou aclarar o que tardei anos en clarexar:

Aínda non rematara aquel curso cando o Falanxista denunciou ao Mestre Ramiro acusándoo de violarlle a filla; pero as malas linguas da veciñanza deron en dicir que o cura, aquel capelán, tiña unhas manchas na sotana de moi difícil explicación. Ela, Julieta, non chegou a parir, pero o expediente de Depuración reabriuse, e Ramiro, en cuestión dunha semana, foi deportado para Santa Eulalia de Oscos (Asturias). ¿Julieta? ¡Julieta ao Campo Santo, na foxa seguinte á dos fusilados de Montecubeiro! Ditame médico: ¡Que morreu do corazón!

Destinado eu en Asturias, nunha das miñas viaxes, ao parar en Luarca, vino! Xa canoso, pero, recoñecible. Ía de caiada, e con todo, tordeando; ¡evidentemente, ademais de vello, borracho!

-¿Acórdase de min, don Ramiro?

-Si, pero máis de Julieta; ¡morreu de amores, e eu estou vencido e desarmado..., grazas a Franco! ¡Que o leve o demo, Amén!

Falamos e falamos, e tamén me deu as copias das súas cartas, pero aquel home xa non era o meu Mestre, o Mestre da miña escola, senón, e máis ben, un alumno de Baco. ¡Hai amores que matan, e tamén odios, por veces infundados, que igualmente causan a morte!