Nestes días nos que acabamos de celebrar a festa celta do Samaín e o seu paralelo cristián do Día de Defuntos, acáelle que lembremos algunhas mortes novelescas de escritores de todo tempo e lugar. Talvez así teñan o xusto tránsito entre o Alén e o Aquén, polo menos na nosa recordación e estimanza.
Desaparicións houbo na Grecia e Roma clásicas que acabaron por resultar tan insólitas e memorables como as propias obras que nos legaron os finados. Velaí está o caso do comediógrafo Menandro, quen afogou namentres nadaba polo Pireo; Plinio O Vello, que morreu asfixiado polos vapores sulfurosos do Vesubio que sepultou Pompeia; Esquilo, quen, segundo Hermipo de Esmirna, feneceu cando lle caeu enriba da cabeza unha tartaruga que soltara das súas gadoupas unha aguia que revoaba riba del; Lucano, que foi obrigado a se suicidar polo neurasténico Nerón, cumprindo o mandado no baño mentres lía os versos da súa Farsalia; ou Cicerón, a quen Marco Antonio mandou decapitar e cortar a man e logo exhibilas como escarnio na tribuna do senado onde fora o máis glorioso dos oradores. Pero o título de autor máis soturno da Antigüidade correspóndelle, sen dubida, a Eurípides: naceu un día de guerra (o da batalla no estreito de Euripo entre helenos e persas, de aí o seu nome), criouse cun pai taberneiro e unha nai lercha cos que pasou privacións e recibiu ben lapotes, escribiu moito pero no seu tempo con non demasiado éxito, padecía dunha horrible halitose e rematou os seus días tan tristemente como os viviu: despezado por uns cans rabiosos mentres paseaba por un bosque macedonio.
As Parcas seguiron tecendo fías absurdas e no Medievo o italiano do Pietro Aretino deixou a vida ao caer dunha cadeira por mor do ataque de risa que lle provocou un chiste picante dunha súa irmá. E igual de extravagante foi o óbito do poeta do XVII francés Gaspar Balaus, quen estaba convencido de que o seu corpo era de manteiga e, evitando o lume e calquera fonte de calor por medo a derreterse, un día de moita fogaxe quixo contrarrestala guindándose a un pozo e afogou.
Na literatura gala é célebre tamén o caso de Molière, quen morreu namentres representaba a súa obra O enfermo imaxinario e ía caracterizado cun traxe amarelo, de aí a fobia que aínda hoxe existe entre artistas e outras xentes a esta cor, considerada dende entón de mal sino.
Tamén francos de morte aglaiante serían Stendhal, que morreu dun ataque de apoplexía na esquina do paseo e a rúa dos Capuchinos de París, mais tendo escrito pouco antes unha sentenza que resultou ben irónica: Coido que non é ridículo morrer na rúa cando non se fai expresamente. E irónica amais de envelenada foi tamén a morte de Zola, sobrevida pola inhalación de monóxido de carbono da estufa coa que se quentaba no despacho.
Agora ben, a novelesca ningunha morte supera a do poeta romántico Shelley e o que cos seus restos aconteceu: tras afogar durante unha tormenta fronte ás costas italianas, o seu corpo foi incinerado nunha fogueira en presenza dos seus amigos Trelawny, Hunt e Lord Byron. Cando o cadáver estaba case consumido, o primeiro sacou do lume o corazón do poeta, co que quedou a súa muller, a tamén afamada escritora Mary Shelley, quen o conservou por sempre envolveito nun fino pano de seda a carón dun exemplar do Adonis.
Nas letras hispanas son curiosos os decesos de Garcilaso de la Vega, morto dunha pedrada na cabeza en 1536 na Provenza, namentres axudaba no asalto ao castelo de Muy; Lope de Vega, que seica enfermou e faleceu debido ás continuas flaxelacións ás que sometía o corpo); ou Miguel de Unamuno, quen finou unha tarde sentado ao carón da mesa braseiro, percibindo a familia que algo ía mal cando comezou a arderlle unha zapatilla e non reaccionou.
Como ben se ve, a morte é por veces pouco seria. Talvez por iso houbo quen preferiu tomala con humor. E senón que llo digan ao poeta ruso Relieff, quen cando estaba sendo executado veu como rompía a corda da que colgaba e acabou caendo ao patíbulo ensanguentado e cheo de mazaduras, dende onde se ergueu laiándose con estas palabras: En Rusia non sabe facerse nada, nin sequera trenzar ben unha corda. Chegou aquilo a oídos do tsar Nicolás II, espectador do axustizamento, quen ordenou fría e definitivamente: Que se lle demostre o contrario.
En fin, con humor non exento de ferrete recibiron tamén algúns a nova da súa falsa morte. Aí o está o caso de Twain, quen, vendo que un diario de Nova York o daba por morto, telegrafou sarcástico ao director do xornal: Rumores da miña morte, moi esaxerados. Ou Kipling, quen tamén descubriu nun periódico do que era seareiro a súa necrolóxica e enviou unha breve nota ao director que dicía: Acabo de ler que estou morto. Non esqueza borrarme da lista de subscritores.
Mar traizoeiro
Na literatura galega a morte de tinturas máis novelescas é a que nos levou o poeta romántico Aurelio Aguirre. No verán de 1858, o santiagués pasaba uns días na Coruña, pois preto daquela estaba a súa namorada, Felisa Taboada. O 29 de xullo, contra o serán, marchou ata a praia de Santo Amaro e lanzouse á auga para se bañar, con tan mala sorte que a cabeza lle foi dar nunha rocha oculta baixo as augas, producíndolle unha fulminante conxestión cerebral. Marchaba, así, con apenas vinte e cinco anos, unha das voces máis prometedoras da Galicia do seu tempo. Os seus restos repousan hoxe en Boisaca, á beiriña mesmo de Ramón María del Valle-Inclán, Antón Fraguas e Isaac Díaz Pardo, inmellorable compaña.
