A mestra das saias longas (10)

¿Rezar e meditar? Rezar é falar con Deus, con Deus pero tamén cos nosos intercesores, tantos que temos Aló Arriba! Se tan grato me resulta falar con meus pais, que sempre estou ansiosa de que veñan a min, de que suban a Lugo, como non o vou estar de facerlle confidencias a Deus, e tamén á Virxe María? Os que non rezan séntense orfos, teñen que sentirse orfos, de pai e de nai, por máis que os teñan acotío con eles, nas casas respectivas. A relixión non hai que inventala, vén con nós ao mundo; ¿ou non é relixión adorar, admirar, a obra de Deus, os nosos prados, os nosos ríos, as fontes, os montes, as árbores…, e incluso a xente, pois ata os de mal vivir son simpáticos, se cadra os que máis, para enganar! Onde estea un neno, alí está Deus; ¡Deixade que os nenos se acheguen a min! ¿Por que o diría? ¡Téñoo claro: porque neles está, ou debe estar, a inocencia, e por tanto, a bondade! ¿Pode haber algo máis sublime, pero á vez de máis responsabilidade, que ser mestre ou mestra? A sociedade confíanolos, confíanos o mellor que ten; ¡daquela, miúda responsabilidade a nosa!

¿Fixen cousas supersticiosas, dándolles creto; participei en prácticas de espiritismo, ou similares? Agora non hai masonería, pero hai pandas de amigos que igual se poñen de acordo para o que non deben. ¡Non hai masóns pero si amasadores de grandes fortunas, que tras do estraperlo veu a especulación, e cousas así!

Sempre tiven a sospeita, por indicios, de que lle censuraban a meu avó aquilo de facerse co lugar nunha partida de cartas… Hoxe dixo un rapaz, aí nun café dos Soportais, que sabe dun subministrador do Exército que xoga cos mandamáis da Unidade, e sempre perde! -¿Como é tan rico se sempre perde? Preguntoulle o que estaba con el, precisamente na mesa de atrás, que por iso os oíu, aínda que sen pretendelo. A resposta do seu amigo e confidente non se fixo esperar: -¡Sempre perde para gañar, que así gañan todos: Os do cuartel, que tiran coa pólvora do Rei, como se dicía antes polos cartos do Estado, gañan no tapete verde; e o provedor gaña na mercadoría que lles serve! Franco seica perseguiu á morte aos masóns, que tamén os había en Lugo, a barullo, polo que oín dicir, que iso nunca se escribiu, segundo afirma meu tío Antón, o máis entendido de política na miña familia. Antón engade, máis ben polo baixiño, e para iso cando non están os criados: -Franco odia aos masón porque…, porque non o quixeron recibir, nin apoiar, que por iso se tivo que ir, coma Santiago, a matar mouros! A diferenza está en que a Franco quéreno os mouros, a pesares de que os levou á morte, pero..., devolveulles Covadonga! E a Santiago non o poden ver..., por culpa dos cristiáns, que lle puxemos nas mans unha espada, unha espada de madeira!

Parece mentira que a estas alturas, mediados do século XX, siga habendo quen tales cousas crea; sen volver a vista moito atrás, cando estiven na casa polo Nadal díxose que a Cabrona de Mosteiro quitaba os orizós cunha palla de sete nós. ¡Non hai palla que teña sete nós, nin de trigo nin de centeo, pero ela failles crer que a ten, que a atopou na Agra de Lóngaras, que por algo se chama así, porque alí medra moito a palla, e ela, que ten poderes, atopouna, atopou a dos sete nós! Outra cousa que fai é levantar a “espinilla”: fai que mide os brazos do enfermo para dicirlle que se lle caeu a espiña, e que por iso padece. Estíralle as mans ata case arrincarllas, e despois mándalle descansar mentres ela reza o paternóster do revés, ¡que xa é arte! O enfermo séntese aliviado, e os seus acompañantes abren o cesto para facerlle un bo regalo á Cabrona. ¡Todos contentos! Agora me explico que Martinho, o santo dumiense, cando andou predicando pola Gallaecia do Norte se decidise a escribir o seu De correctione rusticorum; ¡cando hoxe é así, qué non sería daquela!

Teño unha compañeira, e que Deus me libre de poñer nestes apuntes o seu nome, que cando a vou buscar á súa casa sempre sae dela co pé dereito por diante; eu, en paralelo, persígnome, coa intención de que me vexa e me imite, pero o empate non se desfai; se soubese facelo, e se tivese picardía abonda, moito me gustaría poñerlle unha táboa en falso para que se esnafrase, a ver se perdía a superstición. ¿Vedes como tenta o diabro, que me estaba soprando para que faga unha cousa peor coa aparencia de corrixir unha menor? Algo así debe pasar en moitas ocasións, así que Deus me garde de criticar, pois tamén está aquilo de ve-la palla no ollo alleo, e ignorar a viga do propio!
-.-

¿Calei, reserveime pecados na confesión, recibín indignamente algún sacramento, deixei de cumpri-lo precepto pascual, lin algunha cousa nociva, ou perversa?

Á primeira cuestión coido que podo contestar en negativo pois é tal o medo que sempre nos imbuíu o noso párroco, tan carca coma o que máis, que antes ben me fixo acusarme de rapazadas inofensivas e intranscendentes, pero foi mellor así, que mellor será lavarse con exceso que andar cotrosa.

Non é doado examina-la conciencia; de min falo e para min falo, pois é tan elástica, pode ser tan elástica, tan acomodaticia, tan hipócrita co propio interesado, que vai a onde a levamos. A conciencia é o noso primeiro e principal alumno, que nolo dan, que o recibimos, en mantillas, limpo e puro, pero despois, con iso de que vivimos en sociedade, ¡en suciedade, di don Celestino!, ímola deformando, acomodando ás comenencias de cada idade, de cada circunstancia e de cada lugar. ¡Para educar, educarse!, que tamén o dixo o outro día dona Carme a conto de non sei que.

Hai limpadores e limpadoras de tódalas clases, desde eses dos zapatos de Santo Domingo ata os desenfeluxadores das chemineas, pero especialista en conciencia ten que ser cada un da súa, da propia, que nisto non vale o de, Tío, pásame o río. ¿Como? Eu penso que me está dando resultado este costume que estou collendo de examina-la miña mesmo despois de lavar os dentes, antes de meterme na cama. Ten que ser antes pois tan pronto me sinto acariñada polas sabas vólvome de pedra. Como pretendo ser unha mestra esixente, voume propoñer auto cualificarme de cero a dez: ¿Hoxe porteime ben? ¡Un dez! ¿Mal? ¡Un cero! ¿Regular? ¡un cinco?

O de ler cousas nocivas ou perversas, aínda que veña no catecismo hoxe en día non ten aplicación práctica pois desapareceron aquelas publicacións que lles chamaban…, coido que era, que se dicía, pornográficas! Pero segue habéndoas pois, con iso da censura da prensa, as porcalladas non se din, pero encóbrense! ¡A de cousas que pasan neste Lugo beatífico, e no resto do país menos non será xa que os pecados adoitan ser proporcionais á riqueza dos pecadores! En particular, as fulanas dos fulanos… Daquela igual é certo iso que se di de que, Ollos que non ven, corazón que non sinte. ¿Non ven, ou fanse as cegas; non oen, ou fanse as xordas? ¡Eu, que pensei que desapareceran Sodoma e Gomorra…! En Xerusalén o mercado seica estaba no atrio dos xentís, pero aquí témolo, incluso, de murallas para dentro; máis disto non vou falar, nin falar nin escribir, pois, coa axuda de Deus, para cando alguén me lea xa terá vido outro diluvio. ¡O malo é se non quedan arcas de Noé para tanto animal como temos agora, e o Titanic afundiuse!
-.-

Non podo evitalo, que non se me vai da cabeza a teima desta moral farisaica do franquismo. ¡Non podía ser doutra maneira, co Xefe baixo palio, suplantando ao Santísimo! Isto para os de Lugo é un agravio comparativo; para os demais, non o sei.

Desde aquel día que baixei á porta do Carme estou coma o médico que non acerta coa receita apropiada, pero coido que debe habela. ¡A sociedade ten que retiralas desa mala vida, desa vida lacerante que, para máis humillación, chaman, “mulleres da vida alegre”! Hai quen di que a cousa comezou en África, e que diso vén o “mal africano”. Que en África lles dan mouriñas aos soldados, lexión, regulares, etcétera, para que se encoraxen e ataquen con decisión precisamente aos seus concidadáns, aos rifeños. ¿Isto non é dobre moral? Ademais das enfermidades que collen, o mal exemplo que dan, alí, pero tamén aquí, que lles veñen contando aos nenos as súas proezas machistas. Teño unha condiscípula na Normal, filla dun militar que está agora no cuartel de San Fernando, e díxome, en moito secreto, iso si, que aos mouros, en Asturias, dun xeito parecido a como facían os centurións romanos ao tomar un poboado, deixábanlles viola-las nativas…, en premio!

A Historia que nos ensinan di que o vicio vén de Sodoma e de Gomorra…; pero en África, niso que chaman protectorado, ¡un protectorado sen protección!, polas trazas, polas referencias que teño, nós, os nosos, fundaron a escola da perversión. ¿Son viciosas, de seu, as moras; sono as cristiáns destoutras latitudes? ¡Esta si que é unha análise difícil, e non as que facemos en Lingua! Dándolle voltas no meu caletre, pois deste tema non me atrevo a falar con ninguén, ¡que a saber como interpretan as miñas inquietudes!, penso que a causa prima está na pobreza; nas dúas, na pobreza moral, pero tamén na material. Se esas rapazas, fosen brancas ou mouras, nacesen en boas familias, estarían educadas, educadas e mantidas, co cal eliminaríamos unha das posibles causas das súas desviacións.

¿Fundar unha especie de congregación de Fulanas arrepentidas? Non sei se sería eficaz, pois, ademais da dificultade de convencelas para que traballen a favor da comunidade en labores dignas, tal que facendo punto con esas máquinas que empeza a haber nas fábricas, ás que chaman tricotosas, está a cousa de que se sabería a súa procedencia, non faltando quen fixese por retrocederlles o paso dado. Para iso, para esas fundacións, faría falta moito capital, ¿e quen o ten, quen está disposto a doalo? Podería intentarse convencer algún vello, ou vella, que, de arrepentidos dos seus pecados, estivesen dispostos a testar a favor delas, como facían certos señores na Idade Media, pero aqueles ían ás fundacións, polo menos nalgún caso, para encerra-las súas queridas, e por veces, as propias fillas.

Fago promesa de seguir matinando neste problema, a ver se lle atopo solución ao longo da miña vida; nos de matemáticas a Profesora danos os datos precisos, pero nos da vida, nos da vida cotián…, quen mos dá? ¡Só podo pedirllos a Deus, que de seguro é o que máis interese ten en solucionar este problema, aínda que coa reserva de que sempre demanda a nosa axuda, a nosa entrega, a nosa colaboración, para facernos merecentes das súas solucións! Dalmau Carles editou un libro de Soluciones Matemáticas, tan útil para os mestres… ¡Se tivese confianza co noso bispo, pediríalle que me dese apuntes para estoutro libro de “Solucións morais”; aínda que, ben pensado, tampouco el debe ter receitas, pois, de telas, xa as tería aplicado na súa diocese! ¿Daquela, que nos queda, que cómpre facer? ¡De momento, rezar; estudar e rezar, para seguir discorrendo, pois os inventores tamén inventaron as súas fórmulas de igual xeito, matinando, matinando…!
-.-

¿Dixen palabras ou expresións groseiras; fun valente en protestar contra os que falan mal, ou polo contrario, rinlles e celebreilles as grazas, os chistes equívocos?

A riqueza expresiva, os matices da nosa lingua son excelsos, insuperables, proba máis que evidente da súa antigüidade e do seu arraigo territorial, pero…, ¿por que será que gran parte das cousas boas teñen o seu pero, tal que aquelas mazás, ou o que fose, do Paraíso Terreal? Xuro e prometo ámbalas dúas cousas, que son parecidas pero non iguais, que prestarei unha especial atención ao vocabulario dos meus alumnos; nos demais non terei influencia posto e suposto que non aspiro a ningún cargo público, pero no meu ámbito comprométome a ser inflexible, e iso por dous motivos: por elegancia e por dignidade.

Desde que teño uso de razón sempre me doeron as expresións altivas ou obscenas, e iso aínda que non fosen comigo, aínda que non procedesen dos meus interlocutores. Certo é tamén que tiven un bo mestre, pois ao señor Xosé María nunca lle oímos unha palabra máis alta cás outras, fose con nós, cos alumnos, ou con outras persoas. ¡Iso é ter personalidade; respectar e facerse respectar! ¿Os exabruptos tamén llos debemos á guerra, ás tensións da guerra, as amarguras da guerra, ás desilusións da guerra? ¡É posible, pois os desequilibrios, desequilibrios traen!

Tratarei de distinguir entre falar mal e ser mal falados. Falarán mal, con pouco vocabulario, usando, nesa escaseza, termos non ou pouco apropiados, aqueles que non oíron ou leron máis, indixentes da cultura. Os mal falados sempre actúan así porque nos seus adentros escasea a virtude. Tamén están, estamos, os castrapeiros, a cabalo de dúas linguas mal sabidas, mal sabidas e peor explicadas. No Bacharelato démoslle bastante ao latín, pero aínda así non sabemos, nin entendemos, da Misa a metade. Din, fálase, de que vai sendo hora de que teñamos outro Concilio, e daquela triunfará a proposta deses cregos que chaman avanzados, que se espera a súa proposta de que os actos litúrxicos, ou polo menos unha parte deles, se realicen na lingua propia, na principal do oínte. Non me fago ilusións ao respecto porque os cardeais son velliños, case todos, e coa vellez, como lle pasaba a meu avó, dá pereza cambiar de camisa. ¡Cambiar de chaqueta é outra cousa!

Xesús non tivo inconveniente en falarlle aos seus na lingua vulgar, que seica era o arameo; de falarlles en grego, ou en latín, entenderíano? Salvadas as distancias, nós, os mestres de minúsculas, tamén deberemos utilizar a lingua materna, a usual, salvo cando haxa que acollerse aos libros de texto, se queremos ser intelixibles, se nos damos a respectar. Estoume lembrando dos remendos que elaboran os nenos da miña propia parroquia, e din que non somos dos máis atrasados da bisbarra, para rirse do Cura, retorcéndolle as verbas, tirando delas chistes ou expresións irreverentes. ¡Ai, Deus, que aquí temos un problema grave, grave e grande, pero non teño suficiente confianza con ningunha das profesoras para falarlle disto! Se Pedagoxía é a ciencia que trata da educación e dos métodos de ensino, ¿que educación nin que métodos son estes de estudar con palabras que non entendemos, ou que non son familiares, para despois facer o que se nos ordena, igualmente con verbas inasequibles? Un médico chino, poño por caso, pode curarnos se escribe ben a receita do medicamento, só iso, pero, un mestre? ¿Como podo curar a ignorancia ambiental se me mandan a unha aldeíña onde non lean o periódico, nin lles chegue a radio, onde só lles soe o latín do párroco? Os mozos, con iso de face-la mili, aínda que á forza, pero algo de castelán aprenden, e saben, e lembran, pero, as nenas, as mozas, as mulleres en xeral?

A todo isto, como no Plan actual non entran idiomas estranxeiros, salvo unhas nocións de francés en terceiro, iso levamos adiantado, que nos podemos dedicar con plenitude aos dous deste país, pero o caso é que o galego, tan vetado polas autoridades, está case sen libros para estudalo a fondo, para purgarlle as impurezas, os castrapismos e mailos localismos do noso entorno, tal que “bros” en Castroverde, e “macheta” en Castro do Rei. A carreira das mestras é a máis doada de todas!, afirman con xactancia eses rapaces que estudian en Santiago… ¡Si, si! Chegar a profesora, con tres anos de cóbados, e tres xamóns para a música, suficiente; pero o de mestra, o de mestra-mestra, iso é fariña doutro saco!
-.-

¿Xurei ou afirmei algo en falso; acaso con dano para alguén; reparei os danos causados? Desta, líbrome, pois aínda que algunhas compañeiras o fan, e alí na parroquia tamén, eu nunca crucei os dedos para xurar ou prometer. ¡Non sei; sempre me pareceu inadecuado, baixo e innecesario, pois, se ten fe en min aquel que me escoite, crerame, e do que non, nin con cruces nin sen elas!

Esta reflexión que se me ocorreu hoxe tráeme á memoria unha cantidade enorme de liortas xuvenís das que tiven noticias nos últimos anos, e de algunhas fun espectadora…, ¡máis ou menos de lonxe, segundo o terreo! Oio dicir que adoita ser por culpa das rapazas de dobre palabra: ¡Pasearei contigo, e co outro tamén…, por se me fallas! Se faltan eles, elas calan; pero á viceversa…, ¡estaca limpa, digo, sucia! A verdade é que despois da Guerra, ¡maldito referente, que sempre a temos no pensamento!, os rapaces, entre os que morreron por aló, os que fuxiron, os que se quedaron no Exército, na Policía, gardas de prisión, etcétera, obsérvase un certo desequilibrio. Unha profesora, que neste intre non lembro cal, comentando que nas clases da tarde, nas dos varóns, apenas hai matrícula, dixo algo así como que, por lei da oferta e da demanda, como non acurtemos as saias poucas posibilidades imos ter. Rímonos moito, pero, coa risa, ningunha lle pediu explicacións. ¡Perdón pola anécdota, querido lector/lectora, se alguén, algún día, chega a lerme!

Ben pensado, aquí por Galicia non vexo que sexamos de natureza mentireiros; mal pensados, si; coido que si. E chufóns, tampouco; algo laións, si, que igual nos vén da pouca sorte que tivemos ao longo da Historia, pero isto déixollo á profesora de Historia, que desta materia sabe máis cá min. Volvendo ao dos paus: ¡De carballo, pois sempre que poden doutra madeira non usan, non as queren! Na miña observación, en tódalas especies o macho é algo mandón, ou incluso matón, pero tampouco perdamos de vista ás galiñas, que ben teño observado como coquetean co galo, e despois de socorridas baten as ás, como sacudíndose, como disimulando, facéndose as inocentes, as agraviadas. ¿As mulleres temos ese defecto? Teñámolo, ou non, o caso é que despois dunha liorta, tal que na feira ou na festa, son as propias mulleres as que recoñecen que adoita haber provocación, ou deslealdade previa. ¡Xesús, Xesús, mira ti por onde aquilo da Eva, aquilo da tentación, ata puido ser verdade!

A cousa de reparar os danos esa si que é problemática; unhas veces porque non se sabe, outras porque non se quere, e tamén ocorrerá que, nalgún caso, nin se pode! Estiven máis dunha hora sen escribir, matinando nisto das reparacións, e a verdade é que estou coma no túnel do Oural, sen verlle saída ao tren. ¡Reparar é terrible! Por exemplo, ¿como repara o pai dun fillo de moza, desde que se casa con outra? ¿Como se repara o descrédito dunha persoa, tal que se foi causado pola lingua larga, ou mentireira, doutra? ¡Aínda que se volva ao sitio onde se ofendeu, e se busque á persoa coa que faláramos, vainos crer de segundas? ¡Nin que lle xuremos de xeonllos que estivemos mentindo pola rabia que lle tiñamos! Daquela, ¿receitas? ¡Só atopo unha: non verte-la tinta, pois, de tinguido, quen o destingue?

En resume, para cerrar esta folla: ¡Cando se nos incite a dicir o que non debemos dicir, só hai un remedio: morde-la lingua, mordela ata que sangue, se preciso fose!
.../...