Aquel verán en Lugo (10)

.../...
-¿Cando fose rica, en exclusiva, daquela, qué? ¡Non me irás dicir que tiña pensado irse de oblato, cunha cartilla da Beneficencia; por exemplo, á cela máis grande do mosteiro de Samos!

-¿Ti qué coidas que ía facer un promotor de vivendas económicas aló en Samos? Para olla-las nereidas, esas que ti chamas das tetas pendonas, desa fonte do mosteiro..., xa tiña a súa muller; e para enfrascarse nos dez mil volumes da biblioteca beneditina..., ¡para iso era vello, e non os daba lido! ¡Hai que ser prácticos e deixarse de utopías! Eles, con todo criterio, tiñan proxectado irse ao parador de Vilalba, e colle-la habitación de arriba de todo, que así, levando con resignación a súa terceira idade, preparábanse, reflexivamente, para o transo espiritual. ¿Enténdelo, cabezón, casco baleiro?

Entendino, que por iso me lamentei:

-¡Pois si que foi unha pena ese deceso...! Tamén eses puñeteiros, eses Inspectores do Fisco...; podían mirar un pouco por onde pisan, que non hai dereito que anden por aí, tan agresivos, provocando infartos á xente preclara. Para isto da consideración, aqueles Inspectores vosos, os do Maxisterio, de cando tiñas escola no Incio, que sempre che mandaban un recado previo; ¡polo menos, polo menos, unha semana antes da súa visita! ¿Lémbraste deles?

Verónica, nisto, sincronizou comigo. As vacacións é o que teñen, que son converxentes: anovan a lúa do mel..., ¡cando non a de fel! E despois que, pasalas en Lugo, é coma ir a un Centro de Recuperación..., ¡mundolóxico!

-¡Iso dos Inspectores da Facenda non ten nome! ¡Despois o Goberno quere que haxa postos de traballo...! ¡Pero, cómo, se eses puritanos da política córtanlle os..., os estímulos, ao máis pintado! ¡Eu cortaríallelos a eles, sen piedade, ao rente, rin-rás!

-¿Que lles cortarías, encanto? -Un casado sempre entende ás mulleres; un solteiro..., ¡ás veces!

-¡Que ía ser, mal pensado; os estímulos, por suposto, que ben cho dixen! -Desviou as ideas das palabras, ou á viceversa. Pero eu demostreille intelixencia, sobrada:

-¡Ah, xa mo parecía! ¿A rentes; verdade que si, meu amor, para que non sementen, para que non proliferen? Por esta vez tes razón, cariño; tela toda, que un home que a pesares do Fidel, e aquí, co Ministerio da Vivenda de por medio, sempre encordiando, chegou a amasar..., iso, mil millóns de pesetas, a ese Tal había que nomealo panadeiro de honra, ¡que iso é moito amasar de Deus! Esta xente si que sabe botar pan ao caldo; eses son patriotas; ¡a nai que os pariu!

A miña Verónica documentárase a fondo, que aquela tarde en vez de mestra fora alumna:

-Pero aínda hai máis, mon amour, que lle deu o telele precisamente cando lle ían recoñecer, aquí mesmo, en Lugo, o cambio de uso de cen fanegas de chan, de solo non urbanizable, que as tiña postas ao nome dos fillos..., ¡para subseguinte edificación! ¿Decátaste cantas torres coma a de Vilalba non poderían facer eses señores cos solares das cen fanegas? ¡Cantidade, cantidubi!

Neste punto a miña muller calou, que se cadra estaba facendo o cálculo mental das casas, das vivendas maquinadas por aqueles señores de Fonteo; e eu, tamén, por algún tempo, abraiado con tantas desgrazas como tivera aquela próxima. Ben doído diso, volvín ao problema despois dun paseo larguiño, meditabundos ambos, sempre polas beiras do Miño, e collidos da man, bicándonos e beliscándonos de cando en vez, ¡como debe ser!

-¿Díxoche dona Triste todas esas confidencias, ou..., ou arrincácheslle algunha delas, sabiamente interrogada, como fas ti? ¡Moitas son para unha crónica! Se as escribes con graza, miña periodista, igual che dan un Pulitzer...

-¡Máis cousas da súa intimidade, moitas máis, que un marido desas iniciativas deixa un gran baleiro...; sentimental, quero dicir! Aínda que ti non creas nesas cousas, dígoche que a perda dun home con imaxinación fai viúvas inconsolables..., ¡que por iso se desbordan nos seus sentimentos!

Aquela ocasión, en boa dialéctica, merecía un rubricado:

-¡Xa cho recordarei, xa..., se algún día me falas do divorcio...!

Pero ela retrucoume; tan ben e tan ao fino, que fixo diana:

-Imaxinación creativa, meu neno; ¡de empresario!, que a outra só serve para que vexas mulleres guapas onde só hai cosmética, ¡so miope!

Vingueime cun belisco tremendo na súa nádega, pero non se queixou. Díxenlle:

-¡Daquela, se me queres reformar, lévame ao médico, para ver se me volve á probeta! ¿Vale?

-Negativo, que os médicos non curan certos males. Aquí tes o caso desta señora, que non cura; nin cos baños nin coa parola destas xentes tan animosas que a rodean. Díxolle a Doutora que fale moito, e que se distraia. Que se esqueza do mundo interior, do seu, pero, sobre todo, que beba destas augas, amodo; ¡amodiño, coma se fosen cava! Para que lle presten, ¡e nin así!

Volvín á loita, á verbal, feito un ácrata:

-Os que tiñan que ir amodo son eses da Facenda, os susoditos. Se lles houbesen quitado a metade desas plusvalías con parsimonia, a pulso, ano tras ano, esta familia non se vería agora, de súpeto, con estes tragos; ¡nin co estorbo dunha vella que enviuvou antes tempo...!

Verónica afondou nas circunstancias, que niso gánalles aos periodistas de profesión; ¡a moitos deles, si!

-E logo que despois diso aínda está a cousa da tele, que non lle senta á pobre señora. ¡É ben certo que cando vén unha, nunca vén soa!

Eu son máis torpe para face-las enquisas:

-¡Non me digas que esa dona, esa Triste, se marea coas chispas do televexo!

-Coas chispas, non, pero cos chispeiros, si. Ela, a pobre, estaba acostumada a que os obreiros do seu home quitasen a pucha para saúdala; e agora lévaa o demo ve-los políticos na pantalla, pasando por diante dela, oufanos e sen dedicarlle un sorriso, ¡fardando á conta dos millóns que lles arramplaron vía impostos!

Como eu creo nos políticos, moito, ¡de veras!, particularmente nos da Facenda, argüínlle á miña rapaza:

-Para consolala, puideches dicirlle algo, tal que algún deses cartos irá para facer rúas, mesmo por diante das casas que deixou o seu home sen urbanizar...; ¡o que viría a ser unha reparación patriótica, digo eu!

-Tamén llo dixen, tamén, pero a señora ten sobrada experiencia como para non crer na efectividade da Administración, ¡nin que sexa Única!

-Entón, ¡miña pobre!, non lle vale a pena isto de baixar aos baños, que estas augas non son, non serven, para as doenzas do peto.

-¡Dirás, do peito! ¿E ti presumes de etimolóxico...?

-O dito, dito está, que así falou Poncio. -Mantívenme naquela anfiboloxía.

-¡Non serán, home, non, pero, polo menos, aquí atopa a quen contarlle os seus secretos...; e desafógase, de paso, en contra dos susoditos, deses da Facenda!

-¡Isto é un sucedáneo, en efecto, que a falta de fillos..., afillados!

Bufoume:

-Hai que ser caritativos, que ti es un bruto. ¡Ti tamén, que o dixo César!

-Mira qué caritativo son, que mañá mesmo lle digo ao Director deste balneario que apague eses televisores para que dona Triste non sufra de ve-los políticos prometendo xustiza social á súa conta, á conta dunha ricacha de Fonteo. ¿Paréceche ben, encanto?

-¡Non sexas entremetido, que, como ti mesmo dis, auga que non vas beber..., pola billa, ao río!

-¿En qué quedamos, samaritana miniense? ¡Eu adórote!

-¡Boh, déixate de latíns, que estes non son tempos de literaturas!

-¿E logo, muller, de qué son? ¿De facerche cóxegas, aquí, ao descoido, neste caneiro? ¿E se nos ven as troitas...; ou se o poñen no seu periódico?

-¡De proveitos; hora do proveito! -Sentenciou ela, rotunda, sen vacilar.

-¡Xa, xa! ¿Queres diamantes; non si, preciosa? O caso é que eu non che son promotor de obras; se acaso, escribidor de libros..., ¡a mais de tenedor deles!

-¡Pois, polo menos, perlas, que tamén as hai artificiais, coma os libros, e aquí en Lugo as xoierías non venden caro...! ¿Pésca-la indirecta, mon amour? ¡Ben que cho merezo! ¿Non si?

-Calquera destes días, desde que pasen as calores do verán, fágoche unhas zoquiñas, ¡e daquela vas que bailas! Por certo, ¿que foi da nosa anfitrioa, da Lurdiñas, da Mestra...? ¡Estaba aquí abaixo, contigo! ¿Non irá no baile, que coas saias así, acurtadas, xa non lle estorban?

O meu diario, falado, sempre me tiña novas, de toda clase:

-¡Quente, quente! Resulta que tamén está aquí, nas augas, un avogado..., que quedou viúvo e sen fillos. Como se dá o casual de que trouxo un BMW de estrea, do trinque, que acaba de vender uns solares revalorizados, por aló, na Segunda Ronda, levouna para ensinarlle os Ancares... ¡Sería para celebralo! Ían nese cochazo, que xa ves ti o que é o retraemento, que ela, sempre vivindo por aquí, ao redor de Lugo, e aínda non coñecía os Ancares. Ti, que es un trotamundos, vala suspender en Xeografía, e iso que era das máis listas da Normal, ¡que xa é dicir!

A miña picardía, xa se sabe, atizándolle ao lume:



-¡Así que lle vai ensinar os Ancares...! ¡Reciprocamente..., supoño! ¡Pois, sabes ti que eses montes, saturados de carpazas, son axeitados para andar...; iso, ao mel, con ou sen lúa!

-¡Contigo non se pode falar en serio! ¡Nada de nada, que sempre vas ás troitas!

-¡Ai Normal, Normal, canta inxenuidade vos meteu no corpo! Aquelas profesoras, vellas coma os camiños, e coas saias longas, longas; sempre co veo ao lombo... Xa dicía eu que ían frear Lugo..., ¡e freárono!

-¡Aínda así haiche bastante desenfreo; demasiado, a pesares do seu esforzo e do seu paradigma...! Aquí tes moitos discípulos...; ¡teus, que non delas!

Pouco máis discutimos daquela, que os homes listos non discuten coas mulleres, coas súas; como moito, dinlles, "¡Amén!", que é a mellor forma de levárlle-la contraria..., ¡sen que se note! ¡Eu enténdome!

Entre as presentacións que lle fixeron á miña dona aquela tarde, alí, no xardín do balneario, e mailos coñecementos da mesa, xa puidemos sentirnos en familia. Eu diría que en familia alegre, pois, de quitado a dona Triste e mais a Triste e Media, súa compañeira, que ademais da tristura tiña o baile de San Vito, que xa din que Deus os cría e eles xúntanse, os oitenta bañistas da nosa quenda eran a cal mellor actor no teatro da vida; ¡da vida sanatorial, quero dicir! Aquel fenómeno se non o vexo non o creo, pero, como o vin, dou fe: ¡Oitenta persoas ríndose das propias molestias, físicas e psíquicas! ¡Oitenta, entre mozos e vellos, vellos e mozos, coa esperanza de remocicarse nas augas, coas augas, mentres outros curten as tripas, as tripas e maila cute, dándolle ao alcol, ou ao que non é alcol! ¡Meu vello Lugo dos vellos, cánto verdor tes neste val do Miño...; e que Deus cho conserve, a pesares dos teus detractores!

Naquel ambiente festeiro non puiden conte-la emoción e díxenlle á parenta:

-Estes enfermos están tolos; mira cómo se rin; e qué elegantes se puxeron para baixar á cea... Alégranse con estas augas como lle pasaba á viúva de Cliquot co seu champaña, que collía cada mona..., ¡francesa!

A señora Cesárea, que ata daquela non se metera na nosa conversa, cravoume aqueles ollazos; e menos mal que non foron os dentes, pois con aquelas queixas tan fortes, de muller de carácter, púidome dar que sentir. Pero Salomé, máis diplomática, acudiu ao quite, salvando a situación:

-Terei que aprender algo máis de galego para entendelos a fondo..., ¡cousa que, por outra parte, é un pracer! ¡Que musicalidade tan poética, sobre todo cando se pronuncia con fruición e con sentimento, como fan vostedes!

¡Ai, Deus, qué ventura e qué aventura isto de veranear en Lugo! Entraramos nun avespeiro, un avespeiro de mulleres; todas elas, as do país e mailas foráneas, listas coma raios. Daquela saín por onde puiden:

-Desculpen, que non quixen ser descortés cos forasteiros. Foi tan só que se me escapou dicirlle á miña parenta que aquí percíbese tanta alegría de vivir, que en lugar dun balneario isto parece unha voda...., ¡múltiple!

Quen me contestou foi a propia Cesárea, nun chapurreo elocuente, distendendo aquelas mandíbulas e axustándose os colgarexos de ouro das súas gafas, coido que para verme con ollos máis doces:

-O mesmo le digo aquí a la mi cuñada, añu tras añu, que la gente en los balnearios tié que curar a la fuerza, que les augues son buenas, pero el ambiente que se forma ye michor. ¿Nun les parez?

-E digo eu que se vostedes veñen aquí, ano tras ano, será por que estas augas non son tan eficaces como din. -Opinou a miña dona, que se non me contradí nos faladoiros non é feliz.

-¡Que va, son boísimas..., para moitas coses; pero les augues tiren pa alante, e les añus pa atrás; dígotelo yo! Esti asuntu tié un aquel bramente interesante. ¿Que quiés que te diga? Fíjense, por ejemplo, naquel cura, aquel señor tan serio que come co mutilado de guerra... O último sábado houbo baile, baile e queimada, ¡e se viesen a eses homes! El manquín marcabe les..., ¿como se di?, les puntos de la muiñeira, coas muletas, mientres el crego coreaba, coma se estivese entonando el Kyrie eléison. ¡Ye'l acabose! -Cesárea, sempre cesárea.

Aquelas primas asturianas, aquelas chapurreiras..., ¡dúas sabinas! (Perdoe o lector, pero neste intre non estou evocando aquelas mozas raptadas polos romanos senón eses arbustos da familia das cupresáceas (Juniperus sabina) de follas pequenas e escamosas, dos que se extraen esencias estimulantes). Pero tamén teño que explicar o das primas, que se me ocorreu opinar que, "gallegos y asturianos, primos hermanos", e daquela foi Salomé a que deixou de lado a súa simpática e habitual diplomacia para espetarme que non estaba nada claro cales eran os primos e cales os irmáns. Tiven que telo en conta para que seguise a festa en paz, pois as fronteiras raciais con les Ásturies non están definidas, e non era cousa de perturba-lo cosmopolitismo dun balneario, dunha fonte turística tan importante, ¡en tódolos sensos!

Como ía dicindo, as nosas primas, aquelas chapurreiras, veteranas de anos nas quendas de bañistas, foron facéndonos as presentacións sociais das mesas máis achegadas:

-Aquí esta señora ye de Ovieu; la pobrina perdeu al su marido, allá por febreiro, e precisa moitísimo les augues pa terse por enferma..., ¡que así nun piensa nel pobrín!

-¡Si! ¿Por qué? -¡Inocente eu!

-Porque se quedou seca de tantu lloralu; e tratándose con les augues parécelle que ela tamén está enferma, a morrer, e que pronto se irá para..., ¡para el huerto de les malves! ¡Irmán, cada vida é un pensamento, unha maquinación; ás veces, incluso, contraditoria!

Dixen para min, ben interesado no tema, pero tamén na señora:

-Pintaríalle ben iso de quedarse seca, que así está de tipo. Calquera dos viúvos de por aquí adoecerá por consolala; e pode escoller, de novo... ¡Non é boba esa asturiana, afellas que non! ¡Nin boba, nin mal feita!

Para o meu ficheiro de tipos psicolóxicos púxenlle, de bo nome, á seca, Consolación, polo moito que parecía necesitalo, pero tamén pola súa capacidade de dálo. Co tempo, cambieille ese alcume polo de Tentación, que me decatei que se lle acaía mellor, pois iso de "seca", en vista do visto..., ¡se cadra, non!

Seguiron as presentacións, comedor arriba e abaixo:

-Esta muller tan colorada e tan divertida tamén ye de la parte del Eo; ¿non se coñecen?

-Sonlle Amadora, de Riotorto. Servidora...

¡De Servidora tíñao todo! Alcumeina así, Servidora, pois de feito resultou se-la animadora oficial do balneario. Só faltaba que tivese, por aló, na súa aldea, un cervatiño, para chamarlle Xenoveva, coma a santa de Bravante. Parecía saída dun bosque con aquel ato feito cun manto da raíña no que gardaba as toallas...; pero tamén iría axeitado chamarlle, Engracia, suposto que, nela, todo era simpatía e graza; graza e simpatía, fifty-fifty. Falaba os sete falares, e falaba de todo porque era lista coma a fame. ¡Máis preguntona cá miña muller! Servidora sabía pouquiño de cada cousa, pero era máis enciclopedia que aquelas das escolas da posguerra, pois ata sabía a Salve do revés, ¡que nin o diaño sabe para que serve ese trabucamento supersticioso!
A presentación seguinte foi a dun matrimonio en lúa de mel, que tal parecían polo agarimosos que se lles vía. ¡Meus pobres, a súa lúa real, a íntima, a dramática, era de fel, pero comportábanse coma se tal cousa! Terían trinta e cinco anos. Ao home pareceume oportuno chamarlle Cow-boy, polo seguinte: Eran da parte de Boimorto, e el traballaba nunha canteira. O boi daquel asunto non estaba morto; se cadra, non, pero a vaca si que estaba enferma, criminalmente enferma, aínda que non se sabía por culpa de qué ou de quén. A vaca era dun veciño que lles vendía o leite, o leite e mailos queixos, co cal o Cow-boy pillouse unha brucelose que o tiña baldado. Desafiuzado dos médicos, que non conseguiran levantalo das catro patas, púxoo a andar en tres un albeite de aló da parte de Vilalba, tan sonado o curandeiro aquel que nin a berenguela, ¡que ata o coñecían en Boimorto! Entre a ciencia, a suxestión que lles infundiu o albeite, e mailos ánimos, coidados e agarimos da súa parenta, e por suposto, coa complicidade dos chorros de Lugo, o de Boimorto empezaba a revivir. ¡E logo din que non hai milagres!

Voltos ao salón, alguén pediu:
.../...