Lei de vida en China

Desde o inicio da última campaña contra a corrupción en China (finais de 2012), coincidindo coa asunción do liderado por parte de Xi Jinping, máis de 100.000 persoas foron sometidas a investigación e centos de altos funcionarios, militares de máximo rango incluídos e tamén dirixentes de grandes empresas do Estado, entre outros, caeron en desgraza. No entanto, pese a recoñecerse que a magnitude desta campaña reviste unha consideración nunca vista, moitos dubidan da súa eficacia a medio prazo en tanto non se dispoñan en paralelo de mecanismos que transcendan o compromiso subxectivo de determinados líderes para dotarse de contrapoderes eficientes que eviten a súa reaparición futura.

O debate, en efecto, remítenos á capacidade do PCCh para instrumentar un sistema de control xenuíno que non dependa do compromiso anticorrupción da máxima xefatura do poder, transitoria por natureza, pero que, ao mesmo tempo, tampouco evolucione cara a unha separación de poderes que fomente un control independente ata o punto de poder afectar á hexemonía do partido. Si os límites da experimentación chinesa están predefinidos, sobra decidir aquí que tampouco os sistemas occidentais dispoñen de vacinas infalibles contra este fenómeno.

Non faltan voces en China que suxiren como primeira medida unha maior transparencia, hoxe recoñecidamente débil malia algunhas melloras rexistradas. Propostas como a declaración pública de ingresos ou o maior acceso á información oficial serían un primeiro paso conveniente e necesario, pero a clave de fondo radica en optar ou non por favorecer a urxencia doutro poder con autonomía suficiente para controlar o poder político. Recórdese que o alicerce chave da actual campaña é unha comisión disciplinaria do mesmo Partido que é, á vez, suxeito da corrupción e do seu combate. Esta comisión gañou poder como consecuencia da campaña e a súa función será maior no exame previo á promoción dos funcionarios a distintos niveis, incluíndo dirixentes.

O enfoque político da loita contra a corrupción remítenos así mesmo ao debate xeral entre a evolución por unha senda propia ou a asunción dos mecanismos liberais asociados á división de poderes. Claramente, o PCCh aposta polo primeiro, salientando cada vez máis a actualización matizada da variable lexista. O modelo que suxiren as autoridades chinesas non é o das democracias occidentais senón unha exploración que ten en conta á vez a traxectoria ideolóxica consubstancial ao PCCh e as reminiscencias culturais que, neste caso, remítennos ao período dos Reinos Combatentes e as ideas de Han Feizi, Shang Yang, etc. Cabe sinalar que esa exploración discorre en paralelo a unha campaña permanente de corrección ideolóxica anti-occidental que destaca a capacidade de actualizar os valores propios e de dispoñer comportamentos éticos e xustos, conformes por igual co ideal confuciano e a disciplina leninista, ambos superiores en eficiencia á entronización da propia norma, característica do pensamento xurídico occidental.

Os esforzos despregados nos últimos anos en China a favor do Estado de dereito como espello dunha modernización que se resiste nalgúns ámbitos traducíronse neste caso nun minucioso labor por parte do PCCh obsesionado con entrar na letra pequena, ditando sen pausa decenas de regulamentos e pulindo outros, co fin de contemplar respostas a calquera problema que puidese suscitarse. O axioma base deste proceso non ofrece dúbida: a disciplina do Partido debe ser máis esixente que a lei.

Esa dimensión ideolóxico-cultural, enfrontada ao reto de cadralo todo nunha sociedade a cada paso máis moderna, vese condicionada xa que logo por dous variables de peso na civilización chinesa. Xi Jinping non ve con malos ollos aos filósofos lexistas e nos antigos atopa resortes de gran utilidade para xustificar a orientación que desexa do PCCh, reivindicando o valor desta diversidade fronte á uniforme universalidade occidental. O vello modelo moral e a idiosincrasia maoísta poderían superar en eficiencia á superficialidade normativa liberal.

Doutra parte, tropeza, no entanto, con hábitos culturais que inciden en inercias histórico-sociais que desdeñan a norma e apuntan á confianza como clave de calquera relación. As guanxi ou redes de influencia, expresión dun capital relacional singular, por exemplo, seguen desempeñando un papel substancial na China de hoxe como na China de sempre e constitúen un terreo favorable para a corrupción con fronteiras moi esvaecidas cos usos sociais admisibles. Esa confianza que se deriva dunha traballada relación persoal posterga a un segundo plano o dereito. Isto segue sendo lei de vida en China.