Aquel verán en Lugo (3)

.../... Aos poucos de chegar á cidade do tío Augusto, que ese si que sabía fundar, ou máis exactamente, refundar, pois o noso Lug, ou Lugh, xa existía, fose aquí ou na Meda, para despois gardar, amurallar..., ¡o ouro, o trigo, o viño...!, atopámonos, nos propios Soportais, cunha camarada de estudos da miña dona, pero que xa non levaba aquelas saias, estilo sotana, da súa mocidade. ¡Longas, si, pero algo menos! Viña da Catedral, ou iso dixo, que ata sería verdade pois traía tódalas pintas de vir santificada, arroubada. Bicos e apertas, cousas desas do cumprimento social, pero, neste caso, calorosas, coa calor do afecto, que para bicos e para apertas os de Lugo seguen sendo uns románticos, ademais de romanos, que todo hai que dicilo! ¡Se o chega a saber ese medio mundo que fai turismo polo outro medio, un turismo de frialdades e indiferenzas..., como de marcianos visitando a lúa! Nada, o dito, que tanto o Lugo augusto coma o Lugo provinciano, están, seguen estando, inéditos: ¡Sen descubrir, e por ende, sen tomar, sen gozar! Insisto: ¡que non o saiban os suízos!

-...

-¿E logo, vosoutros...? ¡Oh, que milagre, aquí, con este día de praia...! ¿Algunha novidade, ou non? ¿Acaso viñestes de enterro, que nestas ocasións é cando adoitan verse os amigos..., e tamén os inimigos! ¡Para celebralo, supoño!

-¡Casualmente viñamos meditando no poder de convocatoria que teñen as necro! Entre as do periódico e maila radio..., dúas horas! ¡Iso si, son os auténticos relatores da historia de Lugo; unha Historia por entregas!

Non era xusto contestarlle así, pero aínda me duraba a perrencha da praia. Tanto a sorprendemos que se fixo de cruces; ¡conteille tres, e para iso, sen alentar, nun suspiro!

-¡Xa ves; cuestión de atavismos, que nos deu por romanear; e do outro, por hoxe, nin amigos nin inimigos, que están todos de corpo presente; quero dicir, que aínda van camiño da fosa! –Respondeulle a miña dona, tentando desdramatizar aqueles agoiros da súa amiga, pero fíxoo despois desas chuchas que se dan as mulleres cos ollos en baleiro e cos beizos do través, coma se cuspisen ao ceo co noxo que lles dá a maquillaxe allea. -¿E ti...? ¡Ai, muller, que te conservas ben guapa...! Claro, igual que sempre, cousa lóxica con iso de que as solteiras non tedes desgaste... ¡As usadas temos que poñernos por tras do espello, facendo de azougue voso, do das virxes!

-¡Tes razón, miña nena, que che son avantaxes da solteiría, que algunha nos corresponde! Xa din que non hai mellor vida cá dun só...; ¡iso si, levándose ben! –Riuse, pero ben me decatei que o facía en superficie, só por seguirlle a broma, acaso cun punto de envexa reprimida. –Tamén é unha consecuencia deste clima de Lugo, -concretou-, tan..., meseteiro! Fisiolóxico, diría eu, que nos mantén a pel rosada, fresca e húmida, sen necesidade de usar esas cremas hidratantes..., tan anunciadas e tan caras!

Daquela quixen facer un xogo de verbas pero saíume algo pobre:

-¡É lóxico: son caras..., porque reverdecen as caras! ¡Clorofila, supoño! Sen bromas, que xa o din as estatísticas, que esta provincia é a máis matriarcal de España, pois aquí as viúvas adoitan esperar con calma pola segunda oportunidade..., porque non teñen présa, que non lles pasa o sol pola porta, que sempre están en flor, intactas, renovadas..., ¡máis ou menos como di o Al Qurán que lles ocorre ás hurís celestiais!

A miña dona, ou máis exactamente a miña Estrela, ¡que ademais de chamarllo, é, e non só iso, pois de tan suave e de tan sueva que saíu adoito dicirlle Gattin!, pouco satisfeita daquel parlamento, daquela filosofía tendenciosa, egolátrica, apostilou acremente, que unha por outra non é pecado:

-¡Xa o vexo, xa! Lémbrome que nos quitabas tódolos mozos... Por certo, quitar non é igual que sacar, ou si? Daquela, nos nosos verdores, paseando pola Reina... ¡Para raíñas, nós, as da Normal! ¿Acórdaste diso? E menos mal que entón non lle devolviches aquelas olladas capciosas do meu rapaz, este Gatte aquí presente, que se chegases a facelo..., daquela, cápote!

Aquela Mestra tamén o era na arte do encaixe, máis suave e máis escorregadiza que unha laverca:

-¿Tanto te celabas...? Naqueles tempos abarquei moito, que todos me parecían de mal ano; e na casa, que tiñamos touro das vacas, dicíase que de mal macho ruín gando... Así que, por precavida, ¡xa ves! Día de moito, véspera de pouco, que agora ándoche soa, apertando na faixa, pero, ¡nin así! A falta doutras apertas, apértome contra a muralla; e grazas a estas visitas que lle fago á Catedral..., a ver de Deus se namora de min!

-¿Aínda non es santa, co que levas rezado? Podo preguntarche, ¿que confesas, co boísima que estás? –Aventureime con esta anfiboloxía, pero a pouco me custa caro o picante, que non lle pasou desapercibido. ¡Non á próxima, senón á miña!

Pero ela non era manca, que tanto as daba coa destra como coa sinistra:

-Confésome dos pecados do próximo... ¡Xa que eles non o fan, considero que é unha obra de misericordia! Con estes cóengos tan santiños, tan comprensivos, dá gusto, que nin se escandalizan dos meus pensamentos, por impuros que sexan!

Acompañounos ás tendas, sen receo, ningún, cousa que lle agradecín, pois, con ela presente, de asesora, de árbitro da elegancia, libreime de dar pareceres a sabendas de que non ían ser aceptados. Nin que dicir ten que a miña mercou precisamente as prendas que ía refugando a súa amiga, e mais lévanse ben! Cargar cos paquetes iso foi honor meu, que mo concederon con toda amabilidade, incluso dándome as grazas. ¿As que non son luguesas, serán así de amables? ¡Daquela non sei por qué tamén as botaron do Paraíso!

Despois do mercadeo entramos no Madrid, ou máis exactamente, pousamos debaixo da súa toldada. Primeiro recrearon a vista botándolle unhas olladas ao xardín fronteiro, que é unha forma discreta de controla-lo paseo: ¡mirar ao lonxe para controlar de cerca, facendo que se fai o que non se fai! Comparada coa praia, aquela revista foi insubstancial. Tan pronto como se decataron da exigüidade da súa crónica, déulle-la sede, ocasión que aproveitei para gozar dos trinos dos paxariños da Alameda, pois elas, mentres revistaban a tropa, non dixeron nin pío, castrenses que son! Nisto, a miña dona, que ten vocación de periodista pero quedouse en Mestra, abriu o abano; ¡os dous, o das preguntas, pero tamén o de ventearse!

-¿Para onde ías, daquela, se pode saberse? –As mulleres en Lugo, ¡pero niso son iguais en toda a romanidade!, sempre se preguntan polas respectivas idas e vidas. Coido que é un atavismo, procedente, acaso, da propia muller do César.

A espiritual da panda, séxase, Lurdes, que tal é o seu nome, ¡que seguro que llo puxeron previndo que ía ser unha santiña quitapenas, pero tamén puido ser por devoción popular á señora do Alcalde Portela, que era por entón a primeira dama de Lugo!, ía romper a falar, pero decatouse de que tiña húmidos os curros da parladeira, así que dobrou, primeiro, con primor, un paniño dos de mesa, e desde que obtivo un ángulo agudo en forma de dardo, ¡agudo con aguda!, perfilou a liña de flotación da súa lingua. Supoño que o fixo para non resultar imperfecta nos seus falares; nos falares, e acaso, tamén, no sorriso, con aquel ricto seu, permanente e anxelical!

-Muller, estou aí abaixo, neses baños, que empecei onte...

Outra dúbida téñoa niso de que elas apelen “muller” á conxénere coa que falen, pero igual me responden que os homes témo-lo mesmo vicio, así que será cousa de calar. A miña non tivo paciencia para deixarlle explicarse ao seu xeito; virtude periodística, tamén é certo.

-¿E logo, qué achaques tes? -A miña, como boa luguesa, sempre preguntando. -¡Se pode saberse...! ¿Non será que baixas ás augas para ollar algún viúvo de bo ver, pois eses cóengos cos que te relacionas, eses..., eses non mudarán de vida, nin co novo Papa!

¡Deus, como poderá ser que se entendan unha muller cun home, e á viceversa, co brutos e co directos que somos, nós; e co sutís e diplomáticas que son, elas! ¡Outro misterio da convivencia humana! Pero a próxima, Lurdes, en cuestión de enquisas, ¡tamén luguesa, tamén Mestra!, estaba tan próxima da miña que soubo escorre-lo vulto:

-Dos seus problemas, se é que os teñen, nada che sei, que só nos falamos no confesionario. Pero volvendo ao de antes: Como estas augas serven para tantas cousas..., pois iso, que me curo en saúde, como facían aqueles romanos! Por certo, estoume acordando que nunha ocasión un Avogado, que é boa persoa ademais de bo amigo, díxome que, Salus pópuli suprema lex est! (Trátase do primeiro dos principios do dereito público romano, e preconiza que a saúde do pobo, a súa saúde moral, sempre é o máis importante). Mira que obrigarnos por lei aos de Lugo a estar sans! ¡Sería mentres duraron as obras da muralla...! Que rara era aquela xente, aqueles romanos...; ¿non si?

-Querida Lurdes, iso vai por outro camiño, pois eles referíanse á saúde espiritual, á do pobo; significaba que non conviña extrema-lo látego..., por se o pobo se cabreaba! ¿Entendíchelo?

¡Vaia se o entendeu, que nin me contestou! Así que, ela, elas, ao delas!

-A tal momento, ata que sexa a hora de xantar, subín para face-la miña Estación... Á nosa Virxe, ¿sabes? ¡Miña pobre, cadora ten os ollos máis grandes, seguramente que é de abraiada polo pouco que a visitamos!

Despois dese lamento colleu forzas e remontouse:

-Mira, falando de todo un pouco: ¡Que malas mestras fomos! Si, nosoutras, pois esta xuventude, a de hoxe en día, de mal educada, só pensa no vicio. ¡Pasáronse de Platón a Epicuro! Eu estouche preocupada, afellas que si, matinando no día en que nos pidan contas da nosa docencia...!

Xa era demasié, dunha beatitude absoluta, así que a miña quixo atenuarlle aqueles remorsos:

-¡Lurdiñas, se a nosa docencia foi curta, de carreira curta, ou se non foi acertada, a nosa decencia foi, era, e segue sendo, boísima, exemplar! Lémbrate daquelas saias...; das nosas, si, pero tamén as levaban longas as nosas profesoras, que predicaban co exemplo! Os tempos éranche así, que había poucos adiantos niso da Pedagoxía, pero tivémo-la sorte de que dona Carme repartiu connosco canta había, canta se coñecía! E logo estaba a Música de dona Xusta, tan áspera que amansaba as feras! Pero diso xa falaremos, ti e mais eu, a soas, que este varón que nos acompaña é un ceporro para as cousas educativas, que segue opinando que a letra co sangue entra!

-Non che sei, que tamén está esa cousa que chaman conciencia colectiva...

-Muller, insisto: ¡Cada cousa ao seu tempo, que non estamos na Coresma para poñernos de cinsa!

Aquela beata, que seguramente non perdera as esperanzas de toparse cun viúvo de bo ver, ao verse desairada naqueles escrúpulos trasnoitados, cambiou de conversa:

-¡Non che me pasa a sorpresa que me destes! ¡Vaia milagre tan estupendo! –E coa mesma volveu a persignarse, non sei se agradecida ou escandalizada por toparse con nós, con aqueles iconoclastas..., postconciliares!

A isto contestoulle a miña muller, (outros din “señora”, pero nunca se me axeitou, que me resulta ridículo), que para algo eran amigas, e a confianza nestes casos vai por diante:

-Non che é tanto milagre, que por Lugo vimos a miúdo, pero non coincidimos contigo. Mira, voucho dicir, por máis que che custe crelo: Fuximos da Coruña, dunha praia de mar, para vir á fluvial de Lugo, esa que tedes aí abaixo, no Miño, que con esta calor pouco hai onde estar a gusto. ¡Non se vén a Lugo só para comer, por moito que o predique ese slogan!

Que era unha boa amiga, desas que non se apagan, demostróunolo, daquela mesmo:

-Xa que falas de comer, que nin caía na conta: ¡Hoxe invito eu! Si, cabe do propio Miño, no propio hotel - balneario... ¿Lémbraste que nos baixaron, daquela, en terceiro, para explicarnos que tamén en Lugo hai augas salutíferas, emparedadas e protexidas polos romanos?

-¡Claro! Unha daquelas profesoras díxonos que esas paredes, as das augas, fixéronas para que as luguesas non visen aos romanos, que adoitaban bañarse en coiros, e podía correrse a voz de que non eran tan machos como aparentaban... ¡Xa me entendes!

-¡Que memoria tés!

-¡De momento, si! Pero hai máis, que outra das profesoras engadiu que esas augas non valen para bautizar porque..., ¡teñen xofre! Eu quixen que mo confirmase don Celestino Saavedra, que nos daba Relixión, pero nunca tiven ocasión de preguntarllo a soas, e diante doutras igual se rían de min, maiormente por iso de ser da aldea, onde persistían certas supersticións. Vouvos falar da comida: Non abunda o marisco, pero diso, vivindo na Coruña, estaredes fartos...

-Si, muller. -Interrompina- ¡Estamos cheos de cheiralo, que nós, entre o marisco e maila refinería...!

-Pois aquí serven unha comida natural, e por tanto, naturalmente boa, que igual lles presta aos sans coma aos enfermos. E logo está iso das augas, talmente milagreiras; ¡quero dicir, milagrosas! Isto évos perfecto: ¡Unhas augas que limpan por dentro e por fóra! Se non me credes, ollade como teño a cute, suave das pulverizacións, que me dixo a doutora que as utilice para o respiratorio, pero eu poño a cara niso que chaman difusor; toda, enteira, e daquela..., tal que se aplicase mascarillas! ¡Toca, muller, toca, para que vexas que é certo!

Xa que era amiga común, e como a miña dona e mais eu estamos a gananciais, atrevinme:

-¿Podo tocar, eu..., por dereito de consorte?

Pero Lurdiñas púxose de roibén; o que non sei é se foi natural ou finxido.

-¡Ti, non, que es un home casado, e por tanto, ousado! Ademais, está diante a túa dona, que igual pensa que vou a por ti, e daquela...; ¡daquela non hai nada máis dramático que dúas amigas tirándose dos pelos!

Que os homes somos brutos, brutos e insistentes, xa o teño recoñecido:

-Muller, precisamente por iso, que está diante, e aquí non hai perigo, nin pecado, que non é cobizar a muller do próximo..., cando non hai próximo!

-Visto así terás razón, pois limitándote nos feitos non che virán malos pensamentos...

Por fin deixoume tocar, que incluso me achegou a súa cariña. (Se estivese seguro de que non me vai ler, diría, “carota”, unha “carota de pergameo”, que sería máis exacto).

-¡Oes, pois é verdade, que vaia cara...! Se chego a acadar a categoría de viúvo, conta con que me lembrarei desta tocata, pero tamén desta fuga, deste tocamento tan fugaz!

Pero a miña..., ¡a miña tenenta!, non foi boa naquela tenencia ilícita, arroubada, prolongada:

-Marido, vai parando coas sobas, coas tocatas, que estou aquí, e non precisamente de corpo presente, que me asiste a alma! O noso contrato aínda está vixente, así que, Pacta sunt servanda… ¡Lémbrao!

As mulleres célanse por calquera cousa; da propia Venus de Milo que sexa, con todo ser manca, e de mármore!

-Chatiña, miña gattin, calma, que eu fixen estes tocamentos friamente, cientificamente, ¡tan só para comprobar os efectos das augas de Lugo...!

A Mestra insistiu naquelas chufas, que sen deixar de ser certas, dada a súa vehemencia logo parecía unha oferta turística:

-Volvendo a onde estabamos: Destas augas, que son sulfurado-sódicas, bicarbonatadas e hipertermales, para ben ser, quince..., pero, seguidos! E despois, repetir; ¡de ano en ano! Así o facían aqueles romanos, que estaban por aí abaixo, acotío..., sempre que llelo permitían as gardas, as gardas e mailas marchas! ¿Non vedes nas películas qué tíos, qué pernas, qué mozos, aqueles romanos? Sempre se dixo que, dos gregos, a filosofía, e dos romanos, as termas, pero nós, infortunadamente, chegamos algo tarde á Historia dos Clásicos, que todo o tempo se nos foi naquilo da F.E.N.!

Esta cousa, esta conversa, entraba en agullas, e precisamente polo carril da erudición. Eu, que de mozo tamén fun mestre, pero dos de minúsculas, daqueles de “a ferrado”, cando de Mestras se trata, das Normais quero dicir, entro coma un touro ao capote da cultura, pero, nesta ocasión, paseime dous lugares. ¡Mea culpa!

-Querida Lurdes, que para simplificar estoute galeguizando, que non estamos na Gascuña, Lurdes. ¡E date por satisfeita de que non te nomee Lorde, que é Outeiro, en vasco! Co guapa que te pos con esas augas, se chegas a bañarte en leite de burra, como facía Cleopatra imitando a Medea, ¡daquela teríante que facer Miss Lugo! ¡E como xa temos unha Duquesa, ti serías..., Marquesa!

Saín do cesto, esvarei, pero non pareceu importarlle. Á miña, si, que me fitaba con ollos elocuentes, flamíxeros, nun aceno que significaba “¡Deixa que xa...!” Pero calou, que no uso das verbas quen seguía mandando era a nosa comadre:

-Agora que o dis, se Cleopatra chegase a vir ás augas de Lugo, daquela, emperatriz de Roma! Aínda que, por outra parte, tratándose de narices, as augas só valen para a mucosa. De aquí é fama que ata as vellas saen casadeiras...; ¡todas, menos eu! ¡Sonvos unha coitadiña, con pouca sorte niso dos homes...!

Pasado de erudito, agora paseime de galán; unha torpeza, outra, diante da propia muller, que iso nunca queda impune. Escapóuseme; con toda sinceridade, iso si:

-¿Pobriña, ti; coitada, ti? ¡Canto miope hai neste mundo...! Claro que a culpa é túa por non deixarlles toca-las túas meixelas; así, tersas, mesmo de querubín! Con ou sen pulverizacións..., un pracer! ¿Podo repetir, que é para non esquecerte, para dar fe de todo isto..., xa que falamos de milagres!

A miña volveu a mirarme con ollos de sibila, así que cambiei de terzo, como din eses asasinos dos touros bravos.
.../...