Nós tamén somos Balbino

Reúnese a UNED Sénior da Galicia Rural o día cinco de xaneiro de 2016, en PADERNE (A Coruña), para homenaxear ó noso benqurido XOSÉ NEIRA VILAS co gallo do quincuaxésimo quinto aniversario da publicación en Bos Aires de “MEMORIAS DUN NENO LABREGO”.

Preside a celebración, o Coordinador da UNED Sénior Galicia Rural: Don Luis Ángel Rodríguez Patiño.
Como Ponente: o noso Profesor Don Felipe Senén López.

Fai 55 anos, nós eramos uns rapacetes.
Vivíamos na aldea como Balbino, pero o que menos podíamos imaxinarnos era que un home novo, dunha aldea insignificante, - máis ou menos como a nosa-, que tivera que emigrar; se lle ocorrera poñerse a escribir nada máis nin nada menos que en lingua galega naqueles tempos, as memorias da súa infancia personificadas en BALBINO: un “ninguén”.
Un “NINGUÉN” coma nós.

A min paréceme que Balbino podía ser calquera dos que integramos o Alumnado da UNED Sénior da Galicia Rural. É dicir: UN NINGUÉN.

Como descoñezo a infancia de cada un dos presentes, remontareime ás lembrazas da miña infancia para explicar a miña semellanza coa de Balbino e seguramente coa de cada un dos presentes.

Eu tamén nacín na aldea, no seo dunha familia labrega que tivo que mandarme cos meus avós, por non poder criarme debido á enfermidade dos meus proxenitores.

¿Naceu cada un dos presentes no seo dunha familia labrega?
Penso que si.

¿Había estreitura e problemas na súa familia?
¿Tiñan parentes na emigración?
Máis ou menos é probable que tamén.

Daquela vostedes, tamén eran un “NINGUÉN” como Balbino

Balbino tiña unha tía, eu tamén tiña unha tía que me quería con locura: levábame a tódolos sitos, mimábame canto máis podía, ata penso que presumía comigo; eso que eu era moi miúdiña porque non era nada comedora e moi enfermiza. (Botei quince meses encamada. Nunha ocasión xa pensaban que estaba defunta).
Sempre me sentín moi comprendida por ela porque confiaba plenamente en min.

Tamén tiña un padriño –como o de Balbino- que me compraba moitas larpeiradas, maiormente biscoitos de dous reais ou dunha peseta.
Pero tamén me daba moitos consellos para que fora unha muller de proveito e preocupábase moi seriamente polos meus estudios.

A miña madriña preparábame para que fora unha boa ama de casa e defendíame ante os outros nenos que eran uns mangallóns e ríanse de min, porque eu era “unha miseria”, “unha filusmía”,“un ninguén”.

Un día un neno maior meteuse comigo ó vir da escola.
Non llembro que me dixo pero foi algo que me ofendeu moito e eu ni corta nin preguiceira, arreeille co cabás con toda a miña forza e foille dar no arco do trunfo.
O cabás era un maletín de madeira onde levaba a pizarra, o pizarrilo e pouco máis.
Arreeille con canta forza tiven.
O golpe debeu ser forte porque ata interviñeron as familias; pero a madriña defendeume.

Esta e outras moitas cousas tamén lle pasaron a Balbino.
¿A vostede, non?

Na miña aldea tamén había “Señoritos”.
Algún membro da miña familia traballaba para eles.
Eu era amiga da filla dos criados que vivían nunha casiña ó carón da dos amos.
Os señoritos marcaban a diferencia. Chamábanse don Antonio e dona Clotilde.
Víanse moi pouco pola aldea porque estaban case sempre fóra.

¿Non están pensando nos señoritos da súa aldea?
¿Non se senten vostedes como Balbino e coma min?

Con todo, a mellor amiga miña era Lasita: a sobriña dunha amiga da miña tía.
Lasita faltaba moito á escola e eu quedábame con ela moitas veces nos días fríos de inverno, á carón da lareira. Quedábame para que non se quedara ela soíña na casa.

Deso na miña casa non sabían nada.
Nunca o souberon.
¡Pobre de min, se chegan a sabelo!

¿Ninguén dos presentes latou á escola algunha vez?
¿Ninguén fixo ningunha trasnada?

Eu subíame ás cerdeiras namais nacer as cereixas e despois comíaas encima do tellado do forno ou escondida no hórreo.
Na casa tíñanmo prohibido porque era moi mal comedora, pero eu gabexaba polas cerdeiras arriba como se fora un esquío.
¡Que me dera poder facelo hoxe!

Naqueles tempos as forzas vivas da aldea eran a mestra e o cura.
Eu veneraba ás mestras. Tiven unha pila delas porque a escola estaba declarada en ruinas e só había interinas e sustitutas, cando non estaba a escola pechada.

As dúas que marcaron a miña vida foron:

Dona Raquel: a primeira que me ensinaba a ler no Rayas: e –como me vía tan pouquiña cousa- collíame no colo e dábame leite en po quentiño á hora do recreo.

E Dona Azucena que me preparou para a obtención do Certificado de Estudios Primarios que foi todo un acontecemento, porque antes nunca ninguén obtivera aquel título tan interesante.

Eu estaba namorada das mestras e tamén do cura que viña unha vez á semana darnos catequese.
Eran persoas sabias e tiñan as mans moi finas e para min encerraban moito misterio.
Eran persoas diferentes dos labregos, ata falaban outro idioma e o cura misaba en latín de espaldas ós fieis e vestíase de gala con albas cargadas de puntillas.

¿Non lembran vostedes algunhas persoas que deixaron unha pegada imborrable na súa alma infantil igual que lle pasou a Balbino e a min?

Pero aínda hai máis:

-Na vida dun neno da aldea non podía faltar un can.
Na miña casa había un can de palleiro que era o meu amigo fiel.
O día que morreou o MORO, chorei todo o día.

-Tampouco faltaba un carro que cantaba cando viña cargado de toxos por corredoiras tortuosas e cheas de lama ata o chedeiro. Máis dunha vez quedaba espetado na lama ou emborcaba nunha curva moi cerrada e tiñan que ir os veciños axudar a sacalo.

¿E lembran os apuros que se pasaban co loito cando morría alguén da familia?
Nas casas había sempre tinte negro para a ocasión.
Teñíanse as prendas na casa e había que seca-las ó lume porque o tempo apremiaba.
Velábanse os difuntos na casa e os paretes choraan moito.

Logo: dous anos sen saír nin celebra-la festa do patrón.
O loito era pouco menos que sagrado.

-Tampouco faltaban os disgustos.

Eu tiven tres: un, a morte do can, outros dous a morte da boneca.
A morte da boneta choreina en dúas ocasións:

A primeira escondérama meu irmán –que era catro aanos maior que min- nunha rodeira do carro e díxome que morrera.
Eu crinllo e levei un disgusto maiúsculo.

Pero a segunda vez foi peor: púxenme a lavala sen decatarme que era de cartón e cando me dei conta…
¡Adeus boneca para sempre!

Pois destas e doutras moitas cosas que reflexan a vida na aldea a mediados do século pasado; fálanos Xosé Neira Vilas en MEMORIAS DUN NENO LABREGO, libro publicado en Bos Aires unha vez e en Sada, catro.

Un libro que foi traducido a varios idiomas, incuído o chino, que nos fala da sencillez dun home da aldea que relata a infancia dun neno coma nós cunha elegancia que di moito e moi ben do autor.

Por eso estamos hoxe aquí, gozando con Neira Vilas por ser unha persoa da aldea como nós que pasou á posteridade e deixa moi alto o pabillón das Letras Galegas en todo o mundo.

Xa chegará o día que a Real Academia da Lingua Galega lle adique un: “17 DE MAIO”.

¡Moitas grazas, Babino!.
¡Moitas grazas, Neira Vilas, por inmortalizar ós nenos da nosa época!
Moitas grazas, Coordinador.
Moitas grazas, Profesor.

Grazas a tódolos presentes.

¡Feliz ano para todos!

(Mercedes Cachaza Platas é Alumna da UNED Sénior en PADERNE (A Coruña).