Vouno deixar por escrito, para que despois ninguén se chame a engano: Manuel Rivas é un excelente narrador, pero a hematina que lle bombea
as arterias todas é a dun poeta admirable. Foino sempre, ata cando el non sabía que o era, envisando o universo mundo con aqueles primeiros xornais de El Ideal Gallego na agarda do coche do punto que viña coas novas correspondentes. Alí, na ollada diamantina de quen aínda andaba a aprender o canto ouriolo do alecrín solar, estaba xa o poeta Rivas, a voz que rebelaba as brañas antigas co tremor dun espectro ao carrelo.
A boca da terra, o seu máis recente poemario, é un novo géyser, un volcán líquido de palabras que zarrapican os sentidos e fan da víscera cardíaca un chafariz señardoso.
O poeta asexa, avanta, procura aquí e a acolá, domea a verba, aloitador da palabra que se fai dócil na súa segura cabalgadura. E o home faise poema. É o poema mesmo: Son un poema./ Quero vivir ceibe un día máis./ Eu seino todo del,/ Do cazador. (
) Mellor será meterse na súa pel,/ No seu medo de home,/ Na súa fe de home,/ No seu cheiro de home./ E vivir clandestino,/ Nese tobo,/ Un día máis.
Asiste o coruñés á epifanía cosmogónica, á revelación da raíz, sentido derradeiro da orixe da literatura: toda a noite ouvearon os cans/ porque o lobo coxeaba/ adrede. A espreita, desconfiada, a simulación, ficción de nós, espello do que figuramos ser e talvez nin iso.
Hai en A boca da terra poemas de alento vagaroso, como ríos calmos con esteiros xenerosos, mais tamén rápidos fluviais, vertixes da corrente que se dan en haicais de fluencia interna, estantíos móbiles, como fotogramas das paisaxes dos adentros que contemplamos proxectadas nos ciclos estacionais, na orquestración harmónica do reino vexetal, unha psicobiografía natural. Mesmo aluman os kenningar ao estilo noso, a skáldica de perifrástica versal abraiante: a desolación (O rancor apóstata/ Dos tractores/ Nas granxas abandonadas), a perplexidade (O estupor animista/ Dos electrodomésticos/ Na avaría irreparábel), a viaxe (Un camiño fondo/ E un corpo escondido/ Nunha alma andareira).
Son estes de Rivas versos entrañados, que agariman homenaxes da
Penélope que pende pensativa do Cunqueiro máis rondeau (A herba de namorar/ Moveu o vento que move/ A herba de namorar./ Onde a onda alongada/ Move o mar/ No embate mesmo da ollada/ Que morre no hadal do ollar/ E antes de morrer move/ A herba de namorar), tamén da Rosalía e o Manuel Antonio saudosos e mareiros (A negra sombra/ Fuxiu do poema/ Pola liña fósil do horizonte) e aínda do Méndez Ferrín mantis (Madama, Barbantesa, Loada-de-Deus,/ dime:/ Onde está o lobo?/ Ou est le loup?).
Polo medio, a suíña devastación do relixioso (Saberei calar diante do Supremo,/ desequilibralo co meu silencio?/ Pois xa dixo Levi:/ Que é o silencio de Deus/ Ante o silencio do Home?) e a develadora ironía da historia sacra (Mais Xudas era o único que facía rir a Xesús Cristo,/ como se ambos os dous partillasen/ un segredo); tamén a denuncia xenérica (A matrona ensina os testículos,/ o sexo/ da crianza./ Se fose nena, non mostraría nada./ Nin a orixe do mundo); a defunción do Periodismo de altura (Como Edipo destruíu de raíz/ a doncela de garras curvas,/ a cantora de enigmas,/ the news are dead) e, xaora, a vindicación das vítimas (os mártires das foxas comúns de Aranga; os xitanos cesteiros caídos na Ponte da Pasaxe; as mestras coruñesas Marcela e Elisa, todo amor libre; o guerrilleiro Perfecto de Dios; a Singer literaria de María Montes e a Minerva nación de Ánxel Casal).
Todo está en A boca da terra coma na caixa negra dun aeroplano de nós, mesmo a autorrecursividade que emparenta as irmás Morte e Vida (a puta da Vida de O lapis do carpinteiro) coa vulxívaga portuense do poema Saudade (Había unha puta chamada Saudade./ Traballaba pola beira do río,/ En Porto (
) Velaí tes a Saudade,/ A sagrada nostalxia,/ A fame do porvir).
Manuel Rivas desatou en A boca da terra o animal incógnito que leva dentro, ese xilófago verbal que o habita, como un corpo aberto, sempre á caza, el, que anda á procura dun poema,/ Un animal que aínda non existe,/ Un insecto neóptero coma a preguiza./ Algo que me meta fóra,/ Coma un medo español./ Un poema que se agoche/ Na necrose do castiñeiro santo./ Un poema que faga por min,/ A primeira vez,/ O nó dos zapatos. Bieitos amallós.
