De pura cerna (54)

A por unha tetada
-Querida Neves, veño despedirme, que saio de viaxe...; ¡cousa dunha semana!

-¿¿Qué??

Estaba visto que Herminia, para súa curmá, era unha caixa de sorpresas, de tódolos tipos, fronte á rutina daqueles tintureiros: Do despacho á casa, e viceversa, amén dos problemas inherentes á crianza daquela mociña..., ¡prestada!

-Xa che dixen que lle escribín a miña nai, precisamente utilizando a última cuartilla que vos quedaba... Botei a carta en Correos tan pronto houbo selos e souben que volvía a funcionar o tren de Galicia. Pois ben, contestáronme..., ¡pero con letra do Toño, por non perde-lo costume!

-¿E qué, que che di, ese Toño?

-¿De si mesmo? ¡Nin palabra! Seino pola letra e pola forma de redactar, que ata foi culpa miña, que lle debera indicar a miña nai que lle fixese a contestación tal que o señor Cura de Montecubeiro... Pois ben, como Rodrigo segue militarizado, que ao parecer déixanlle levar unha farmacia propia, comigo ao cargo dela, pero seguindo el adscrito ao Exército...; ¡iso, nunha Farmacia Militar! E logo que hai que restaurar a nosa, que a deixaron desfeita e baleira, cousa que levará meses..., pois, díxenlle a miña nai, volvendo a escribirlle, que salgan para Lugo, que encarguen o coidado da facenda a un veciño, e que paren, pola miña conta, na fonda da Maragata, que eu collo o tren, o de mañá mesmo! ¡Non sabes cómo me apetece, despois de tanta separación e de tantos riscos, que me dea unha tetada, outra, pois, dados os seus aniños, igual pode ser a derradeira!

Neves quedouse coa boca aberta polo inesperado daquela noticia:

-¡Ditosa ti, que aínda tes nai, que os meus, teus tíos, que xa cho dixen, morreron durante a guerra..., sen facer por eles case nada, pois, entre unhas cousas e outras, ata pouco diñeiro lles tiña mandado; a pasaxe de irme para Cuba, e pouco máis! Este Franco...; ¡este Franco non só matou aos vivos, senón que nos impediu irlles ao enterro aos nosos devanceiros!

-¿Da familia de Nicolás, qué?

-¡Tampouco, que non lle quedan máis que sobriños; e para iso nin sei cantos, moitos, pero de cada tres cartas que lles manda apenas lle contestan unha! ¡Igual teñen medo de que pida a súa lexítima...! Eu xa lle dixen: ¡Mándalles unha renuncia notarial, de canto tes, a partes iguais, que che estarán botando maldicións!

-¿Queredes que llela leve eu, en documento privado, que para ir ao Notario xa non dá tempo?

-¡Nin llo digas, que sempre me contesta o mesmo: O meu, para eles ten que ser, pero no seu día, que a min téñenme que soterrar en Suegos, e se me quedo sen dereitos, nin o Cura me quererá sepultar, que me tomará por forasteiro!

-¡Ben; vale! ¿E para a túa casa...?

-Muller, diñeiro non temos, que tamén hai que recuperar esas tinturerías... O único se lles levas aos sobriños algo de roupa: da miña, para as rapazas, que xa serán mociñas, e pódena axeitar; e de Nicolás, para os homes..., que diso, de roupa, é do que temos a sobrar..., ¡daqueles anos das vacas gordas!

A curmá asentiu:

-¡Ata terás razón, que na aldea xa sabemos que o aproveitan todo; e despois que, trala guerra, tampouco nadarán na abundancia, que seica houbo requisas, de ganados e de froitos, para o Exército, con non sei cantas traxedias máis; iso aparte dos que morreron na fronte, que seica houbo fusilados, e desaparecidos, particularmente en Montecubeiro; a esgalla! Iso me dixeron os da Maragata, que conseguín falar con eles por teléfono, e pregunteilles, para ir, claro está, cómo andaban as cousas, e qué sabían da zona de Castroverde!

-¡Ai, muller, que tiveches unha boa idea...! Pero diso, por se de algo che vale o meu consello, na aldea non entres, nin te baixes do coche, que aquela xente, empezando polo Toño, hante pelar, ¡ben pelada! Se lles dis a verdade da túa vida, malo; e se lles mentes, ¡nin saberás facelo! –Neves, metida a filosofar, pragmática coma sempre- A emigración é o que ten: ¡Que nós entendémolos a eles, pero eles, todos ou case todos, nin nos entenden nin queren facelo! Vimos de pasar unha guerra, ¿non si?

-¿Que queres dicir con iso? ¿Tes que recordarmo para que non se me asente a madre, para que estea parindo desgrazas e sufrimentos, de nove en nove meses, e xa non sexa día a día?

-Herminia, eu, aínda que pouco, ¡menos cá ti, por suposto!, tamén lle dou á cabeciña, pois o que non vexo en min, procuro enxergalo nos demais. A emigración foiche, e coido que aínda segue, ou volverá, dada a miseria que nos rodea, unha guerra entre irmáns, ¡casa por casa! O morgado, que tiña que redimir os foros, dotar as irmás, coidar dos vellos, e todo iso; e as lexítimas curtas, que non nos quedaba outra máis que darlle ao zoco, ou empreñar dun veciño, dun morgado, confiadas en que nos levaría de nora para a casa tal. Dito así, logo parece un chiste, pero iso trouxo moitas desavinzas, moitas bágoas, e para máis foda, todo en secreto, como ti e mais eu sabemos; ¡segredos dos que roen por dentro, peor que se che morre un familiar, que nese caso aínda che dan o pésame, e compadécense, e axudan...!

-Miña Neves, Galicia é un país rico de xente pobre..., ¡que o lin non sei onde! E logo que se cargan de fillos..., ¡cousa natural, co longos que se fan os invernos!

Disto si que se riron; superficialmente, pero ríronse. E volveron a abrazarse, e volveron a chorar, e volveron a rir:

-¡Herminiña, ten coidado cos lobos!

-¡O primeiro que pille, para ti, para que fagas un abrigo!

-¡Ah; o meu paquete da roupa! Agarda un intre, que cho preparo, e despois chamamos un taxi, para que che leve a maleta...

-Neves, agora que me dispoño a volver, ¿por qué me terían aquela envexa atroz aqueles veciños da nosa infancia aos que tanto levo querido e lembrado?

-¡Muller, por iso, porque es emigrante, cousa que non queren para si, pero envéxana nos demais, nos que tivemos a coraxe de fuxir daquela miseria! ¡Téñoo claro, tanto, que xa non me doe no peito!

-¡Desde logo que si! E se non fose un drama, era para rirnos; ¡deles, non, meus pobres, ¡pobres do peto pero tamén do espírito!; de nosoutras mesmas, que andamos polo mundo facendo o pallaso, vestíndonos do que non somos!
...

Fonda da Maragata. Lugo. Os dous patrucios sentados nunhas cadeiras, na beirarrúa, a un lado da porta, respirando aire primaveral nun día solio, deses que encargan os de Lugo tan pronto se lles van os ventos marzais. Manuel, de chaleco gris, coa leontina de sempre, e sombreiro marrón; a caiada entre as pernas, tal que se tivese tres. Silvina, con unhas medias negras, de la, e unha touca con flocos, do mesmo, tan mal tinguida que máis que negra quedáralle pardenta; pano “da reina” na cabeza, coas puntas atadas arriba. Que estaban en Lugo, notábaselles de lonxe, que ata levaban zapatos, cousa que non adoitaban poñerse, ¡nin para ir á Misa! Como non tiñan idea de cando se lles aparecería Herminia, que aqueles trens chegaban cando podían, e ben que o facían, que as máquinas xa estaban para o despezamento, e o carbón tiña máis terra que combustible, nin case falaban, nin case ollaban, coa mirada en descanso, perdida, sen fixación, coma quen ve chover, ¡e iso que lucía o sol!

Herminia, seguida polo carriño do señor Curuxo, que seguía engurrado, pero vivo, prestando os mellores servizos posibles, xa os coñeceu de lonxe, pero foise achegando caladiña, á espera de controlarlles a reacción, a sorpresa.

-¿E vostedes, qué fan aquí; por quen esperan...?

Silvina foi a primeira en decatarse da súa presenza. ¡A voz do sangue, do seu, do propio! Levantouse coma un resorte, ¡tal que se por un descoido se houbese sentado nun carro de toxos!

-¡A nosa Herminia, que resucitou...!

-Mamá, ¡non sabes ti qué verdade tan grande estás dicindo; e tampouco es a primeira...!

Manuel, coa axuda da caiada, tamén se puxo en pé:

-¡A ver, muller, que deixarás algunha aperta para o padrasto...!

-¡Si, papá; de todo corazón!

Que lle chamara “papᔠnon o soubo, non se decatou diso ata despois, ¡ata despois das apertas!

-¡Ai, muller, canto cho agradezo, que por fin cheguei a ser teu pai!

Curuxo pasou as maletas para dentro, para onde lle indicaron os donos da pensión, e ao saír levoulles outra cadeira, para a “siñurita”, tamén de rafia.

-¿Cando teño que volver...?

-¡Ah, si; perdoe, que a tal momento non estaba neste mundo...! Teña; unha propina, pero é algo mesquiña para o que vostede merece, que agora veño da guerra, ¡e non de Cuba! Xa o buscarei, eu mesma, abaixo, na Estación, que me quedarei aquí, con meus pais..., ¡uns días!

-Miña nena, ¿iso é verdade, uns días...? Daquela nós temos que irnos no coche de Trigo, que isto da fonda é un roubo...

-Non, mamá, tranquiliña, que se agora non veño rica, pobre tampouco. Estaremos aquí..., unha semana, pero, iso si, se Manuel me promete non andar de tabernas, que aquí en Lugo debe haber un milleiro delas!

-Non, muller, que cho podo xurar, que ao meu viño de agora chámanlle bicarbonato.

-¡Daquela xa cho administrarei, eu mesma, que diso algo sei, que temos unha farmacia, en Madrid!

-Xa nos dixeras que te casaras, ou que te casabas, cun farmacéutico... Nunha carta, precisamente aqueles días nos que empezou a guerra...! ¿Tedes familia?

Herminia, que a tal pregunta pasoulle un lóstrego pola fronte, houbese preferido mil veces dicirlle a verdade a súa nai, confesarlle un, ¡eu, si!, pero a prudencia, esas atumes da vida pragmática:

-¡Non; ... aínda non! ¡Estou máis selleira cá nosa Parda, aquela que nunca empreñou...! A ver cando volva..., se é que sirvo para telos, que aínda non o sei..., pois con isto da guerra houbo que tomar precaucións!

-Mira, filla, tendo pan para darlles..., ¡coma os fillos, nada! ¿Non ves o leda que estou de terte aquí, e iso que só será por unha semana?

A Manuel, ¡outro Manuel!, pareceulle que estorbaba naquela intimidade materno – filial, así que lles pediu permiso para ir en busca de tabaco... Tardou en volver, adrede, pero nesta ocasión Herminia prefería telo cerca para falar de xeneralidades, que Silvina preguntaba demasiado, demasiado íntimo, e non era fácil contestarlle ao dereito, sen mentir pero sen dicirlle as verdades, ¡certas verdades!

Os sete días pasáronos en curtos paseíños, amén dalgunha lambetada nas docerías, particularmente na Madarro. Roupas para poñelos algo máis presentables, calzado daquel de Monforte, para a humidade da aldea, e cousas así. Herminia, pola súa parte, tamén preguntaba, sen descanso, pero doutros temas: ¿Que pasara co Toño, e con Fulano, e con Mengano, e con Zutano...? Como aquelas conversas, aquelas novas parroquiais, por outra banda tan similares aos acaecementos doutras parroquias, darían para formar, non un libro, senón unha biblioteca, máxime agora que se puxo de moda refrescar a “Memoria Histórica”, acaso sexa mellor referilas nunha apertada síntese, nun retrato de familia, a grandes pinceladas, aínda que en troques de omitir casos e situacións que terían un importante significado para ilustrar, para iluminar, aquela interminable “Noite de..., ¿de pedra, de lóstregos...?”
...

O detonante principal de canto ocorrera na parroquia de Montecubeiro, dito así, en catro verbas, para sintetizar, partiu de Luaces: O ilustre Mestre Palmeiro, un pedagogo que se anticipou en medio século á preceptiva do ensino primario, tivéraas tesas co Cura da súa Parroquia, para máis inri parente seu, que lle censuraba que non ensinase doutrina na súa escola. Palmeiro razooulle sostendo a tese de que o seu eran as contas, as matemáticas, afeccionar aos rapaces á lectura, amén dunha disciplina caligráfica, que daquela aínda non chegara a dactilografía á súa bisbarra. O Cura volveu á carga insistindo en que tiña a obriga de ensinarlles, de facerlles memorizar, o Catecismo do P. Astete, imposición á que Palmeiro, -segundo as fontes consultadas, que así se adoita dicir-, se negou en redondo botándolle en cara ao crego que a súa especialidade era precisamente a relixión, e que lle sobraba tempo para ensinala, que dispoñía da igrexa, para iso e para os cultos, precisamente un lugar máis cómodo e máis confortable que a súa miserenta escoliña de Luaces. A cousa quedara así, en táboas, pero tan pronto asomaron pola Vila de Mosteiro as primeiras camisas azuis, o Párroco tivo tempo e ocasión de propoñerlles, ou de recomendarlles, un escarmento, para o seu fregués rebelde. ¡Levárono detido a Lugo, precisamente para o Seminario Maior, e alí mesmo, na súa horta, foi utilizado para abona-los couceiros, ignorándose incluso o lugar do seu soterramento na mesma!

Palmeiro tiña un fillo na Lexión; uns din que era Cabo e outros que Sarxento, pero este relator non tivo oportunidade de informarse con exactitude. O caso foi que desertou, e presentouse con armas e bagaxes disposto a vingar a morte do seu proxenitor. En espera dunha ocasión propicia, refuxiouse en Montecubeiro, que era a parroquia confinante, da que precisamente procedía súa nai. Subidos encima do feo, na palleira dun amigo, viron como se achegaban uns gardas civís ocupados en revistar as casas do contorno; os gardas non os viron, pero os da herba seca si, e foi aí cando o lexionario non puido resistir a tensión nerviosa e..., ¡disparoulles aos gardas, matando dous!

A partir daquel episodio, conxuntamente gardas e falanxistas estableceron un cuartel na cabeceira da parroquia, precisamente na Casa da Unión, que era unha especie de cooperativa – centro cultural financiado por emigrantes, maiormente polos arxentinos, con biblioteca pública, circulante, ¡desde o ano 1931! A represión foi atroz, indiscriminada, pois caeron, fusilados, tan só nesta parroquia de Montecubeiro, en cuestión de meses, tres mulleres e doce homes; sen a máis mínima formación de xuízo, gran parte deles apolíticos, sen outro delito que o de ser persoas ilustradas, e por tanto estorbaban aos caciques e aos catro ricos da bisbarra.
...

-¿Toño, cómo foi que se librou desa desfeita, sendo, como era, un dos mestres, un dos máis preparados, da nosa parroquia? –Preguntou Herminia, cadora máis consciente daquela estupidez bélica.

O padrasto estaba ben informado, e logo que xa tiña amortizada aquela xenreira que lle tivera ao rapaz de cando se namoriscara da súa Herminia:

-Muller, isto voucho referir eu, que incluso saín por el, ¡en máis dunha ocasión, pois aqueles do cuartel eran dados ao bebercio, e temos compartido algunha que outra rolda, en San Cibrao, na taberna do Celestino...! Decatándose de que os ventos viñan en contra dos máis sabidos, Toño, tan pronto soubo o caso do pendello de Maceda, aquilo do fillo de Palmeiro..., ía durmir tódalas noites a unha pedreira, na súa carballeira..., ata que unha noite se arriscou a ir a Lugo, ¡a pe! Petoulle na porta a un Xefazo da Falanxe, que era irmán da muller dun primo seu, e contoulle o seu caso, que estaba sendo buscado sen motivo algún. Ese parente deulle un salvoconduto para que o entregase no cuartel da parroquia, así que, a partires dese día, volveu a durmir na casa, coa súa muller, que xa saberás que casou cunha rapaza de tal, e tal...
...

Pasados aqueles días de convivencia, grata pero á vez complicada, e nalgún aspecto, antagónica, cando a despediron, abaixo, na estación de Lugo, Herminia tivo unha sensación de incompetencia, de inutilidade, para o entendemento recíproco; daquela, en certo modo, un regreso fracasado. ¡Que razón tiña Neves naquel concepto seu da emigración! ¡A emigración é unha guerra íntima, un desencontro no encontro, unha incomprensión progresiva e recíproca, unha desviación, un distanciamento...; todo iso no máis íntimo do ser, precisamente con e contra as persoas que máis entrañables e máis queridas, por lei natural, deberan ser!

A cruz dun segredo

¡Que marabilla vivir
neste mundo equilibrado,
ben mantido,
feliz e xeneroso
no que cada un,
esquecéndose de si mesmo,
se dá enteiramente
aos semellantes!

Manuel María
“Odas nun tempo de paz e ledicia”

Na historia persoal, íntima, de Herminia, a nosa posguerra, cos seus problemas e coas súas miserias, foi unha balsa de aceite en comparación cos avatares dos anos precedentes: Restauraron, e reabasteceron, modernizaron, aquela farmacia, a golpe de esforzos, cando que polos especiais servizos que prestara a familia á Causa Nacional houbesen podido obter magníficas prebendas, como foi uso e costume, xeneralizado, naqueles anos de pasarlle facturas ao Réxime, moitas das veces totalmente inxustificadas.
…

¡Adiante! Entren sen coidado neste hexaedro parental, que aquí seguimos tendo á nosa Herminia mergullada en tódalas arestas, en tódalas encrucilladas do seu discorrer vital, nin tranquilo nin definitivamente resolto, pero sempre coa súa integridade, coa súa fortaleza de cerna pura, sen sámago, sen podremia. Pasen e vexan cómo lles andaban as cousas a últimos dos Corenta, esa década de infausta lembranza, que pasou á Historia Xeral do país co remoquete de, Década dos Corenta…, Ladróns, en clara e rotunda alusión ao nacemento de corenta ¡mil! fortunas asentadas nas ruínas de todo tipo, daquela repugnante posguerra, nalgún aspecto máis vil que a propia guerra suposto que no conflito houbo algún ideal, pero despois dela só quedou fariseísmo e comenencia, unha dobre moral, unha desmoralización e unha decepción, incluso nos vencedores, case todos tan fatos como grandilocuentes.

O segredo de Herminia seguía, e seguiu, manténdose, pero con dificultades crecentes, pois aquela mociña sacou unha personalidade un tanto complexa, forte e definida, co problema inherente a toda criatura que acada ideas e comportamentos anacrónicos; ¡neste caso, por exceso! Saíu, ía, lustros por diante do común do seu entorno, pero tampouco fai falta ser un neno prodixio para verse envolto naqueles desfases, bastante frecuentes por outra parte, e máxime nun país, España, que retrocedeu, máis que a Covadonga ás cavernas de Altamira, naqueles tres anos, ¡triunfais!

No intre en que retomamos esta saga, esta biografía episódica, Herminia acaba de entrar na casa de súa curmá, Neves, por certo ben fatigada pola presteza coa que acudiu á súa chamada. Sen parar de darse aire co abano, espetoulle:

-¿Ti, así, levantada? Anunciáchesme por teléfono que estabas, outra vez, cun cólico deses do ril..., ¡e daquela trouxen calmantes! ¿Pero, muller, cómo é que non te metes na cama?

-¡Chist! Non estou enferma; díxenche así para que falemos a soas, para que viñeses de seguida. Baixa a voz, que aínda non se foi Neviñas.

-¿Pero, qué pasa, que un cólico é o que me vai dar a min, con este sobresalto? Sempre metida na farmacia, sen outro exercicio, así que, con só dous pasos que ande á présa..., ¡dou en alasar! E logo que nin me parei en darlle instrucións ao servizo... ¡Terei que telefonarlles desde aquí!

-Non, muller, non te alarmes, que só é un problema de nai e filla. Eu, como non son a verdadeira, pois iso, que..., ¡que non sei qué facer nestes casos, e aquí me tes, afogada nun vaso de auga!

-¡Ai, Neves, por Deus, cala, ou dimo todo seguido! ¿Por qué non te arranxas un pouco, e falamos aí fóra, nesas terrazas da Cibeles?

-Non podo, por agora, que Neviñas está no baño; ben sabes como fai, que pasa unha hora compoñéndose.

-¿Non será que...? ¡Non, qué disparate!

-¿Que dis, Herminia?

-¡Nada, unha sonsería! É que quedaba abaixo, no portal, ese golfante... Non me lembro como se chama: Ese que é fillo dun xeneral; ese que tanto a roldaba, daquela, antes de coñecer ao Arturo; por iso tiven unha especie de intuición, un pronto... ¡Xa seguiremos, que sae Neviñas...!
...

-¡Meu sol, estás..., cegadora, brillante; así que, xa podes ter coidado cos rapaces!

-¡Non te oín entrar, madriña! ¡Muá, muá!

-Si, acabo de chegar; vin traerlle estes calmantes a túa nai.

-Agradézocho, que os precisa, moitísimo. Hoxe está insoportable; ¡máis que de costume, que xa é dicir!

-¿Rifastes? ¿Por qué, Neviñas? –Díxolle súa nai, a verdadeira, en ton de reproche afectuoso.

-¡Xa ves, madriña, por celos! Mamá está seducida dese bigotes de gato, dese Arturo; un preguntón, un ridículo, un sabichón, un métome en todo...; ¡así que llo traspaso, gratis; todo para ela, que ben pouco é!

-¡Neviñas, non se lle fala así a unha nai! Nin tampouco é forma de referirse ao home que vai casar contigo, un médico cunha carreira brillante, sen suspensos, ¡que é toda unha promesa!

-¡Madriña, esa é precisamente a palabra: promesa! ¡Moito che quero, moito te adoro; patatín e patatán! ¡Xa! A verdade é que non podo respirar sen que me pregunte de onde me veu o nariz. Promesa de casamento, si, pero ata me quere facer unha análise do sangue..., ¡por non sei qué! ¡Que analice á súa nai, que por min..., tararín que te vin!

-¿Non irás a saír con ese..., con ese rapaz que quedaba abaixo, ese do portal? –Máis que preguntar, censurouna.

-A ese rapaz, como ti lle dis, que é todo un home, chegoume con dicirlle por teléfono, ¡Aquí!, e aquí o tedes, no portal, ¡coma un cadeliño! ¿Sabedes cal é a mellor definición do que é, do que debe ser, un amigo? ¡Vóuvola dicir: un bo amigo é coma o sangue, que acode á ferida sen chamalo! ¿Enténdese? ¡Arturo non acode ás feridas, fainas el!

-¿Así que ese mozo, igual que un cadeliño...? Neviñas, ten coidado que non te morda, que ás veces, os máis amigos...; ¡que che vou dicir se estás en plan suficiente, de sábelo todo; pois, nesta vida, nunca se sabe de máis; nunca! ¡E menos ti, que aínda es unha cría! –Recomendoulle súa nai.

-Madriña, xa que falas de criaturas...; ¿o teu, meu primo, qué?

-Deixeino coa neneira, con Lourdes, pero logo me teño que ir, que esta tarde tócalle saír á francesiña... ¡É tan guapo, que xa me din os nosos coñecidos que se parece a ti, Neviñas! –A forza centrífuga das verdades, que tenden a saír, a expandirse, coma un gas a presión, concentrado.

-¡Adeus, madriña; -tiroulle un bico coa punta dos dedos; -adeus, chata morena! ¡Quérote!

Herminia enfadouse coa filla, seriamente:

-¿E á túa nai, qué? ¡Dálle outro bico á Neves! ¿A qué esperas? –Imperativa; tratando de educar nela, naquela educación compartida.

-¡Non, hoxe non llo dou, e mais quérolle, moito, pero, xa a ves, sempre está rosmona; só lle falta morder!

-¡Neviñas, se non llo dás tamén a ela, o que me deches a min non cho quero; devólvocho!

-¡Vale, mecosas; daquela, ás dúas! ¿Satisfeitas?

-¡Non veñas tarde! –Cominouna Neves, cos nervios saltóns.

-¿Ti ves, madriña? Esta nai, esta Neves, morde e gruñe, todo á vez; ¡un cérbero!

-Fai ben, que se foses miña, tampouco che aguantaría esas soberbias, eses desplantes. ¡Vaite logo, Neviñas; vaite con ese cadeliño que tes abaixo, pero non te pases niso de darlle celos ao Arturo! ¡Deus vaia contigo! –Herminia, que se lle desgarrou a alma con aquel “se foses miña”, parouse na porta, ata que baixou o elevador.

Desde que se quedaron soas as dúas curmáns:

-¡Ai miña Herminia, cánto che agradezo que me axudes a domeala, sequera un pouquiño, que xa a ves, aínda é unha cría e está feita un touro...; sae ao pai! ¡Deus non permita tal cousa!–
Neves, moi preocupada, evocando aquel caimán, persignouse.

-¡Non digas iso, muller, que as grazas teñen que ser miñas, agora e sempre! Pero tranquilízate, que xa irá entrando en razón, que vosoutros bo exemplo lle dades. A cativa certo é que se parece ao Ádam, por máis que digan que é o meu retrato, pois a xente, nisto dos parecidos, non acerta unha. Na cara, no pelo, nesa seguridade falando...; ¡pero é intelixente, moito! Se cadra por iso da mestizaxe das razas, iso do recaste, ¡que dá resultado, incluso nos animais! E logo que estes rapaces de agora..., ¡véñenche con outra precocidade, con outras ideas! ¡Só lles falta botarnos a culpa de que houbese unha guerra!

-¿A esta idade, Herminia? ¡Á súa, á desta filla, xa estabamos gañando a vida, ti e mais eu, polo mundo adiante, moi en serio!

-¡Doutra maneira, si, é certo, pero nós tamén che fomos algo tolas! ¡Demasiado! Lémbrate que teus pais, e xa antes miña nai, non querían que embarcásemos para Cuba; e nós, cargosas, insistíndolles, para en definitiva coller a decisión que nos petou; ¡daquela, dúas ignorantes! ¡A vida; só che é vida, vida plena, a xuventude; é así! Pero, dime, ¿que pasa con ese Arturo, por qué non sae con el, comprometidos como están? Iso da análise...; non se explicou, pero supoño que se trata de saber se van ter fillos, que iso é prudente, moito; ¡son adiantos científicos!

-¡Herminiña, qué che vou dicir, que ben a oíches! Coido que nin ela sabe o que quere. Cando Arturo descubra, ou lle digan, que saíu con ese golfo..., ¿daquela, qué pasará co seu casamento, tan bo partido que é?

-¡Si que é un problema; e para min, outro, dobre, co Rodrigo, se se malogra iso da Neviñas; pero Deus proverá! –A fe de Herminia, cada vez a máis, progresiva.

-¿Por culpa do piso...? ¡Claro! –En paralelo, o pragmatismo da Neves, tamén progresivo coa idade.

-Levoume tres meses convencelo para que me permitise doarlle o primeiro andar, completo, dereita e esquerda, á Neviñas, para que poña Arturo a consulta; xa sabes, agora a del, e cando termine a nosa nena, ¡se é que termina de casada!, os dous consultorios na mesma planta, ou como eles queiran. Se non chega a haber casamento, daquela dirame Rodrigo, con toda razón, que me precipitei nesa transmisión. Iso, como comprenderás, non ten unha resposta lóxica..., ¡e menos para unha madriña que realmente é nai, unha nai secreta!

-Pois a min non me arrimes culpas, que sempre che dixen que tes un fillo co Rodrigo, e que ante el só es a nai de José Antonio; que eles nunca van entender que lle fagas ese regalo, tan excesivo, a unha simple afillada...; ¡máxime que nós tampouco somos pobres, por malos e por miserentos que anden os tempos!

-Ese é o teu punto de vista, Neves, pero o meu, o que lle dixen ao Rodrigo, para convencelo, ademais de que é verdade, foi que todo, ou case todo, o que teño, o propio pero tamén gran parte dos mesmos gananciais, a vós volo debemos, ¡por tantas cousas! Polo voso apoio, xa en Cuba, polos consellos, pola vosa protección daquela da guerra... Por exemplo, aqueles do Nicasio para que invertese unha parte daqueles cartos de Cuba, que deron para todo, aquí en Madrid, nesas casiñas dos Catro Camiños, que se libraron de milagre dos bombardeos, e que tanto se revalorizaron nestes anos... ¡O dito, moitas cousas, que non se dan contado! Con todo, ao noso neno, a José Antonio, moito capital lle queda, aínda coa cesión dese piso á Neviñas como regalo de vodas, ¡que é para min outro xeito de tela cerca, pois, de sentirme lonxe xa tiven aquela experiencia de Burgos...! Da farmacia, ¿que che vou dicir? ¡Agora é unha mina; polo sitio no que está, pero tamén pola cousa da penicilina, que xa che dixen que nola trae dos Estados Unidos ese piloto que é amigo do meu home...! Ben sabe Rodrigo que hai farmacia grazas a min, pero en parte tamén a vosoutros... ¿Lémbraste?

-¡A Rodrigo non o fagas de menos, que el puxo a carreira...!

-Muller, nin o fago de menos nin o esquezo, pero a carreira, de por si, non lle abriu unha farmacia, ¡na Gran Vía! A súa familia, tampouco. Ese refrán de Nicasio: Mans que non dades..., qué esperades?

-Herminia, ás veces téñoche envexa; ¡de verdade!; pero outras dásme pena, que aínda a min me custa traballo gardar o noso segredo; ¡que non serás ti, cos quereres divididos, e coas parentelas cruzadas! ¿Como dixeches aquel día que somos...; muller, iso da parentela?

-Dixen que formamos un hexaedro parental, con non sei cantas arestas comúns; pero non cho vou explicar, que iso é unha imaxe tomada da xeometría, cousa que ti non estudaches. No outro estás equivocada, Neves. En dúas cousas: Os quereres son coma o fermento na artesa, que abrangue toda a masa, ¡toda! E despois, que unha nai pode con todo, con todo o que veña: no seu esforzo e nos seus traballos, se neles hai calquera avantaxe para os fillos, ¡por moitos segredos que a torturen!

-¡Será, muller, será, que como eu non parín, fáltame esa forza, ese instinto, esa vontade! –Resignouse Neves.

-Si, é certo que che falta esa forza, pero compénsala coa fortaleza da túa xenerosidade, ¡que é grandísima!

-¡Boh, déixate de piropos, que dunha muller para outra non se estilan! En definitiva, ao noso: ¿Que facemos coa nena? Agora que nos quedamos soas, agora que podemos falar e planear con calma...

-Neves, de momento non lle digas máis nada; recemos, iso si, para que Deus lle ensine o camiño, o que mellor lle conveña!

-Vaite, curmanciña; antes de que veña Nicasio, que non saiba esta nova complicación, pois ao pobre, con tantas tinturerías que temos agora, sóbranlle leas! E logo que te estará esperando esa Lourdes...

-Si que me vou, que collo un taxi, pero tamén me interesa coñecer a opinión de Nicasio. ¿A todo isto, que di el? ¡Para min iso é moi importante, que sempre o foi!

-¡Muller, qué vai dicir: coma sempre, amén a tódolos antollos da nena, que se fose súa non sería máis padrazo do que é! Canto fai e canto di esa Neviñas, todo lle cae en graza; todo lle parece ben, incluso as súas picardías. ¡Só lle falta lavarlle os pés! Se agora lle conto que lle roñei porque rifou co Arturo por teléfono, e que de emperrenchada chamou ao outro..., esoutro rapaz, para saír con el, o meu Nicasio é capaz de darme a min as azoutas que merece ela. ¡É un dicir! Aquí, cando haxa que ensinarlle os dentes, ben sabes que o teremos que facer ti e mais eu, ámbalas dúas, de consún..., ¡que para iso a parimos, as dúas, á vez! ¿Non te lembras dos nosos partos...?

-¡Se Deus quere, non fará falta!

A cousa era bastante seria, así que Herminia non se parou na broma de súa curmá, de súa comadre..., ¡de tantas cousas á vez naquel hexaedro tan sólido, tan consolidado!

-Vaille pedindo que non o faga, que eu non chas teño todas comigo, que ese matrimonio pode levalo o demo, que outros noivos aguantaron menos do que lle está aguantando ese Arturo.

-Voume, Neves. ¡E grazas por todo!

-A ti, muller, que agora quedo máis resignada..., ¡e sen cólicos! –Riuse, pero con poucas ganas.
...
…/…