De pura cerna (41)

¿De qué vou, de madriña, ou de nai solteira…?
Entre os diversos asuntos que Nicasio arelaba deixar rematados, cumpridos, antes de pecha-los baúis, entraba, naturalmente, un axuste de contas con aqueles mafiosos, sequera fose a título simbólico, unha simple pero solemne despedida. Á Herminia preocupábaa enormemente aquela obsesión machista do home, do factótum, da casa:

-Mira, Nica, e mírao ben, que ti nada tes que demostrar; nin demostrar nin vingar, que se alguén merece azoutes, son eu, que pasei da virtude á soberbia... ¡e xa me molesta falar disto! Nicasio, pídoche de favor que non te metas en máis problemas, que en todo caso véñennos grandes, grandes e tardíos... Dedícate aos mundos, que só nos queden aquí as cousas voluminosas, ou de menor interese, ou propias do negocio, que xa estamos de vésperas ¡unha semana que nos queda...! ¡Ai, Neves, e ti, que sempre me deches a razón, poste así, de rillote, ríndote do que estou dicindo, coma se isto noso fose unha liorta entre parroquias, daquelas da mocidade! ¿Que ten de divertido...? ¡Dimo!

-¡Muller, os nosos atrancos, os nosos mortos, xa os temos soterrados..., ben fondos por certo, que nosas xeiras nos custaron!

-¿Que queres dicir, curmanciña? ¡Fai o favor de recobra-lo siso!

-Querida, está doado de entender: perdémo-la guerra cos ianquis, nin sei cantas, nin cando, que eu, de historias, cero..., ¡pero moito me gusta ter un home que é un home, un home capaz de deixarlles unha lembranza, sequera unha, que logo parecemos un curral sen galo!

Aquela pugna, perdón / vinganza, estáballes producindo un gran desacougo, a primeira disidencia de todo aquel período migratorio, de convivencia, xa bastante longo e particularmente intenso.

-¿Que é o que pasou, Nica, que te coñezo ben; abondo como para saber que algo perigoso vos traedes entre mans, que algo fixestes ou tramades, por culpa miña pero sen a miña conformidade? ¿Que, qué foi? ¡Anda, dimo, que ti es máis formal cá túa muller..., por se estamos a tempo de evitar males peores! Debiades saber que tan só se pode urdir onde teñamos con que tapar...; ¡iso á parte e ademais da prudencia e das limitacións éticas, que esta vida son catro días, e despois diso, renderemos contas!

Pero o aludido, fachendoso, asumindo o seu rol de galo daquel curral:

-¡Ti, de cera, no teu altar, e tranquila, que do can xa me encarguei eu, e asumo toda a responsabilidade..., que ese zar tardará en ladrar!

-A ver, parente, dunha vez por todas, que estou tremendo: ¿Que pasou, qué fixeches? ¿Foi co Verdini, non si..., que o Ádam estará embarcado, como de costume, acaso coma aqueles tafures do Mississippí...?

-¡Quente, quente! Á Neves xa llo contei...; ¿non ves que leda está? Resultou o que tiña que resultar, o que eu previra, hai tempo, que acaban de darme a novidade, ¡coma se fose no cuartel! Nun descoido do chofer dese chofer, séxase, nun descoido do mecánico dese Verdini, os meus abríronlle a billa do radiador, un pouquiño, un case nada, con prudencia, un si é non é... E nisto, que os meus artistas fóronse tras deles, noutro carro, a distancia prudencial, e aló por Guanabacoa o Hudson dos mafiosos, gota a gota, deu en fumear, ¡coma o forno de meu pai!

-¿Arderon? ¡Deus nos ampare! –Herminia, persignándose, incómoda, preocupada.

-Non, muller, pero andou cerca, ¡que se quedaron sen a xunta da culata! Entretidos en levanta-lo capot, e todo iso, os meus achegáronse por detrás, de súpeto, e daquela, sen outro aviso, ¡rataplum-cataplam! Mallaron neles, nos dous choferes, desde a espiga ao couce, coma nun eirado de centeo verde, ¡e iso que o fixeron tan só cos puños!

O cadro era patético: Neves, ríase; e Herminia, choraba. Esta última, toda queixosa:

-Nica, non o entendes, non o queres entender, que me estás pegando a min, a min mesma, indirectamente, que só me faltaba ser a culpable dese dano..., ¡tanto se se descubre coma se non!

Pero Nicasio, bravo e satisfeito daquela aventura, ríase a coro coa súa muller; a callón, cadora máis:

-Seica teñen para un mes de Hospital, -seguiu explicando, -con escaiola e todo; e nós, ímonos..., ¡en oito días! Cando cheguen a saber quen foi o pagán da súa malleira, que todo se sabe, que eu mesmo me encargarei de deixarlles un recado, por se acaso, que aínda non sei cómo pero xa se me ocorrerá, para daquela, nós, ¡na madriña (en certos xogos, un “sagrado”, un lugar de acollida libre de sanción), en Madrid!

-Nicasiño, ben sei que o fas por min, pero a vinganza nunca é lícita, que tan só é lexítimo devolver ben por mal, mante-la nosa dignidade e non deixarnos abater polas aflicións, tomando exemplo do Señor no seu calvario...; e tamén criarlle esta nena ao Merton, en santo temor de Deus... –Herminia, escandalizada e chorosa, pero incapaz de conte-lo touro.

-¡Muller, sempre se dixo que a vinganza é cousa de Deus, e como El non baixaba..., e nós ímonos...., que andará entretido coa música dos anxos, e non lle quedará tempo para estes cabróns, pois nada, que fun eu e..., axudeille!

Neves, sentíndose galanteada, deulle un bico ao seu home.

-Maridiño, xeras pouco, ou mellor dito, nada, pero descorres moito, moito e ben, que nin por home te ía ter se te vas desta Habana sen defende-la nosa protectora, que es o único home desta familia, e por tanto estás obrigado a defende-la súa honra, a de todos nós, coma un páter de familias! ¿Non se di así, monxiña da caridade?

Nicasio, relambido, farfallán, fachendoso daquel éxito matrimonial:

-Dis ben, miña rula, que eu son o único home desta familia, que aquí non tedes outro, pero aínda que así non fose, eu deixaría de ser quen son sen lavarlle estas feridas, estas amatas que lle quedaron á nosa doente, á nosa Herminia; sequera un pouquiño, aínda que sexa a contragusto seu, que ben sabedes aquel dito, ¡o que ben te quere, faite chorar!

Herminia, que non, que non a convencían, que eran uns brutos, pero aquilo xa estaba, e de nada servía lamentarse:

-Xa non sei a quen encomendarme, que debo ter aburrida a Corte Celestial cos meus medos e coas miñas coitas. Por se tiña poucos pecados polos que rezar, agora teño que pedir por ti, Nicasio, para que non cheguen a descubrirte, que daquela..., ¡daquela, adeus viaxe!

O aludido, chuleta, milhomes, cofeándose o bigote:

-Ti, no pouco que nos queda, escóndete, pero en canto cheguemos a Madrid tes que pasar uns días ao sol, coa barriga ao ar; e se hai por aló unha serra, mellor que mellor, que de tanto esconderte, xa estás amarela, coma unha china..., ¡sendo galega!

Neves, amparada e gratificada polo seu xateiro, que tanto se encoraxara desde que foi capaz de pagar arreadores, no máis amplo sentido:

-Miña curmá para estar guapa non precisa alugar ningunha serra, que xa ten parte nunha, naquela da Ferradura...; o malo vai ser que ese Toño, se non evolucionou, igual lle ten preparada unha roca e un fuso, para mandala tras das ovellas do seu Vilar, ¡con pan e queixo!

A interesada, co cello engurrado:

-¡Xa que o dis...! Ese é outro problema que levo encima, e non dos pequenos, gordísimo; o da miña identidade: ¿Vou de solteira, son a viúva dun gringo, teño un fillo bravo..., bravo e roibo? ¿Son a filla pródiga; dígolles que volvo virxe, ou son unha pendanga arrepentida, en busca dun esteo? ¡Trágame terra, que é mellor morrer na Habana..., agora que teño a filla en boas mans!

Neves, con excitación, sumamente desgustada con súa curmá, pegou un choute, dun metro:

-¡Cómate nunca o diaño, que me entran ganas de zurrarche a badana; boba, máis que boba! Xa me encargarei de reterte unha tempadiña nese Madrid, para que se che aclaren as ideas, que ti, unha millonaria boba, apangada, es capaz de gardarlle ao Toño, de por vida, aquelas ovellas, aquelas pitas, aqueles cochos, as cabras, as vacas... ¡Paiola, dez veces paiola! ¡Ai, muller, que fagan iso os analfabetos, os burros, pero ti...!

Nicasio, intervindo para acougar os ánimos, os ánimos e mailas conciencias:

-¡Haxa paz, que eu sigo aquí! ¿Que fan as novicias; ou non é certo que pasan unha tempada preparándose, rezando...? ¡Pois iso é o que farás ti, en Madrid, miña comadre; un noviciado, que na Habana non pasou nada, e ti volves virxe, que aquilo teu foi..., foi..., unha violación!

Herminia non insistiu, avíndose ao consenso familiar:

-¿Vedes como hai ideas mellores cás miñas? Desde que me embarullou esta desgraza, moito preciso que me levedes da man, que nunca estou segura de nada, e vai ter razón esta materialista, esta Neves, cando di que, na dúbida, polo camiño ancho, pola terra chá!

-¡Sueva, que é unha sueva; suave, non, pero sueva, si!

-¿Que dis, Nicasiño, qué elucubras? –Preguntoulle a madriña, un tanto ausente, aínda saturada daquelas lembranzas, daqueles proxectos, daquelas contradicións, daqueles sobresaltos.

-Nada, unha bobada: que dixen sueva referíndome á miña Neves, porque casou cun mozo de Suegos, alto e ben parecido...; ¡eu!

-¿Suevos? ¡Ah, si, que o lin nalgures; coido que nalgunha desas publicacións do noso Centro! Os suevos concertaron con Roma un foedus, que así herdaron un terzo da nosa Gallaecia..., ¡a partires do ano 409!

O suegués, persignándose, nun divertido asombro:

-¡Deus, cánto sabe esta rapaza..., cando quere! Se chegas a ter estudios, de nena, digo, ¡nunca nesta Habana te pillan! Pero daquela perdiamos todos, ¡que non hai mal que por ben non veña!

-Nicasio, algún tiven, que lle fun á escola ao señor Tellado; e comigo tamén foi a túa dona; pero a ti, ¿quen che falou diso, quen che meteu na cabeza que procedes desa raza, da sueva?

-Foi outro mestre, o señor Palmeiro de Luaces. Ese señor díxonos un día, alí, na taberna do Labrada, falando non sei qué dos xermanos, dos alemáns, que nós tamén o somos, iso, da mesma raza; e que os de Suegos levamos o apelido no topo…, topo...

-Topónimo, dirás!

-¡Iso será! E despois estades os de Montecubeiro, que daquela chamábase, chamábase..., ¡xa o teño! Bergland, con d, que seica quere dicir, terras da montaña, pero despois viñeron os frades, e déronlle a volta; ¡ao pais, e tamén ao nome! ¿Que, qué tal ando de memoria?

Do fío daqueles pensamentos, Herminia:

-Nicasiño, boa falta che fará tela, iso, a memoria, para que non esquezas os teus saberes, os de aquí, os cubanos, o que aprendiches nesta Illa, que ese Madrid ao que planeamos ir, para continuar coa mesma ou con outra actividade que por aló vexamos, algo boa, axeitada, da nosa medida, ¡iso non vai ser doado de roer...!

Neves, no seu prurito periodístico:

-¿É certo que lle chaman Villa y Corte de Madrid? Se é villa, é menos que La Habana, que esta é unha cidade; e de cortes, nada quero saber, que xa arrinquei esterco, abondo, aló, nas miñas Cavozas...

-Muller, non fagas chistes baratos, deses teus, que ben sabes que iso de Corte non é así, por máis que deixou de selo estando nosoutras ausentes, ¡que non contaron connosco! Lémbrate que tamén teñen Presidente, desde o ano 1931, que niso están igual que Cuba... Pero agora que cansamos de discutir, coma tres bobos, polo que non ten remedio, vouvos contar o enfermiza que teño a imaxinación, que moito arelo atoparme dunha vez por todas nese Madrid das nosas esperanzas, das postremas, a ver se daquela asento, ¡así sexa con rezos, como di Nicasio!

-Enfermiza non estás, pero o que é de pensamentos, de pensamentos esfarelados, ¡logo pareces un muíño...! ¡Se é divertido, cóntao! –Retouna Neves.

-Divertido, non, pero sentimental si que o é.

-¡Cómame nunca o diaño, -púxose a tremer súa curmá, hipersensibilizada de novo con aquela conciencia tan escrupulosa da parente, -que ti, de sabida a túa inocencia, es capaz de ir ao Sanatorio para pedirlle perdón ao Verdini, ou o que sería peor, irte ao peirao, coa nena, para terlle o camiño ao teu Ádam, e mostrarlle esta filla..., para que saiba o ben que te fodeu! Por min, con tal de que non fagas ningunha destas cousas..., ¡do resto, o que queiras!

-Muller, non sexas mala, non me fagas rabiar, e non sexas mal pensada, que ben sabes que son capaz de morrer, de morte natural, se me vexo diante de calquera deles. Os meus pensamentos van máis lonxe; no tempo, pero tamén no espazo, que me deu por compara-la roupa que levamos coa que trouxemos: ¡torgallos, lles chamaba miña tía, miña luz, meu amparo, que todo o foi para min a miña Queta! ¡Non sei cantas persoas foi..., nunha soa muller! E agora, de presente, estas criadas, nós, ¡veña sombreiros de plumas, e traxes de seda natural, para que nos teñan por señoras, aló, neses madriles...!

Foi oportuna, que Neves, de tranquilizada, de asentados os nervios, botouse a rir con aquelas ocorrencias da súa curmá, crebando aquela tensión que xurdira entre elas:

-¡Oes, pois é verdade! E se chego a facerlle caso á miña nai, resulta que me viña con dous, ou con tres mandís, daqueles de picote, que xa mos atara nun pano de puntas, daqueles da cabeza...

-Neves, o meu caso aínda foi peor, que a miña proporcionoume, quedándose a pobre sen elas, que boa falta lle facían, catro camisas de liño, ben xeitosas por certo: ¡a parte de riba, de cerro, e as baixeiras, de estopa! Se é hoxe, non llas deixo tirar á Queta, que me servían para facer miriñaques..., ¡ou manteis de merenda!

Neves ríase a cachón, e Nicasio meditaba, que el tamén tiña as súas lembranzas, a mesma saudade, pero o seu rol baril, tal e como daquela se interpretaba, impedíalle descender ao seu recoñecemento.

Mentres así discutían, e así planeaban, e así imaxinaban, e lembraban..., a Neves segunda, a segunda Neves, no segundo andar, aquela nena sen pai efectivo pero filla de todos, de todos eles, ¡un moito de cada un!, argallaba, e tamén imaxinaba, no seu cuarto de xogos, decorado cuns cadros fantásticos, do novo pintor Wifredo Lam, un artista prometedor, con unha obra incipiente pero moi admirada de Herminia, que tamén se iniciara en pintura, nocións, naquelas clases polifacéticas sufragadas pola señora, por Robynia. Durmiuse placidamente, allea, por suposto, a todos aqueles preparativos da súa mudanza continental, que a tiñan, a ela, precisamente á Neviñas, por argumento e por causa principal.

Tanto barullou naquel despacho o trío..., ¿proxenitor?, que espertaron á nena, así que, cando se cansou de dar voltas na cama, naquel colchón tan suave, de pluma de ganso, baixouse ao chan e deu en parolar, a soas, pola súa conta, coas bonecas danzantes, que as tiña por ducias, un medeiro delas, unha colección de Dolly’s, que seguían sendo o seu divertimento favorito, facendo con elas unha verdadeira troupe teatral. Collidas das súas mans, amorosamente, delicadamente, para que se sostivesen ergueitas, elixía parella de baile imprimíndolles movementos de conga, tres pasiños donairosos, seguidos dunha sacudida de todo o corpo. Outras veces asignáballes funcións, vocalizando ela por todas, sucesivamente, imitando distintos tons de voz, e facéndolles dicir monólogos interminables...

O que non sabía, nin entendía, nin esperaba aquela roxa das dúas nais, era que estaba a piques de saír do país, do seu, ¡outra emigrante, só que en sentido inverso!, que diso nada lle volveran a falar para non alporizala.

En canto á familia Castiñeira, dos Castiñeiras de Hermunde, un clan enraizado na Habana, que xa levaban días no restaurante para ir adaptándose ás diversas funcións, alugáranlles todo o edificio, con excepción do terceiro andar, reservado pola madriña para as pertenzas non transportables, conviñeran entre eles, e non só para acouga-la nena senón, e máis ben, para que a clientela non se desbandase, que actuarían como simples cociñeiros - camareiros, de consún con Agar e coa Aída, que se incorporaron, satisfeitas e igual de ben pagadas, á nova empresa do Robynia, ata despois da saída do barco, momento no que lles sería inevitable, por suposto, informar daquela ausencia dos antigos titulares – propietarios - fundadores.

Un daqueles preparativos de última hora, con todo o seu mundo, aquel Novo Mundo, recollido nos baúis mundo, que tan meticulosamente preparara Nicasio, foi a carta de Herminia, derradeira desde La Habana, para o seu fiel testaferro, para aquel Antón Polín, Toño de Cas Colás...


+ Benquerido Toño: Esta de hoxe leva unha gran sorpresa, pero non cho dixen antes, con máis antelación, porque o estivemos cocendo, nas últimas semanas... Puxémonos a facer un balance doméstico, ponderando os acontecementos; quero dicir, os conflitos políticos, que xa os coñecerás polos periódicos... Por esta causa, sen que tivésemos ningunha desgraza, simplemente por un cambio de aires, por un retorno á Patria, que coido que o temos merecido, sairemos no mesmo vapor que esta carta, da que me separarei en Vigo, que daquela, desde ese porto, collerémo-lo tren que pasa por Monforte, o que vai directamente a Madrid; por culpa dos baúis, ¿sabes?, que non son doados de mover, e iso que deixamos bastantes cousas, por se volvemos, que do que non, de todo isto encargaranse os señores do restaurante, que o deixamos alugado, precisamente a uns señores de Pol, uns amigos de toda confianza, que proceden do Castro de Hermunde.

Como ves, esta Cuba é unha terra de transbordos, de relevos; unhas veces, entre vivos, e as outras..., ¡que che vou dicir!

Coa presente na man, para que che fagan caso, quero que fales cos meus vellos para que che deixen contratar materiais e canteiros, coa fin de que me arranxedes, aí na casa, aquel cuarto grande, o do fondo, o das festas..., ¡que nunca as tivo! Nesa habitación, cun tabique, poñedes un baño, con baixadas á corte que lle cadre debaixo..., que estou desafeita de ir ao horto, e nin sabería limparme coas herbiñas, nin coas verzas... ¡Non te rías, que as cousas son como son, ao natural!

Despois das obras, o mobiliario: cómprasme en Lugo, e que che leve todo iso un arrieiro, unha cama das grandes, un colchón de la, un roupeiro, un chineiro, un calzadeiro, un espello... Eu, desde aquí, non sei o que poderá haber nas tendas, así que, en todo, igual que sempre, á túa maneira.. A cartos non te mires, pois o que compra malo, compra dúas veces. Tiras da miña conta da Coruña, etcétera, que para iso ben sabes o que tes que facer.

Polo que fai á miña ida, pois iso depende de ti, desas obras e desas compras, así que, cando o teñas todo disposto, escríbesme a Madrid, ao Hotel Barazal, que está na Gran Vía. Mándoche o aderezo nun papeliño á parte, que xa temos encargada a reserva das habitacións.

Con moitas ganas de vervos, pero que moitas, a todos, despois de tantos anos de ausencia, que se me fixeron eternos, apertas da vosa,
Herminia
…/…