A traxedia do 'Hidro'

Acaso non exista un só pobo do litoral que non vivira, ao longo da historia, o dramatismo da perda de vidas entre os seus mariñeiros. As forzas ceibes da natureza; os imprevistos nun camiño moitas veces ignorado; a falta de recursos para actuar ante o inesperado, etc.., fixo que o mar, tan engaiolante e tan cobizado, se voltase verdugo despiadado. Os accidentes laborais; galernas, temporais e naufraxos, e con eles a morte, tinguiron de mouro, e seguen a facelo, a vida das vilas mariñeiras.

Tódolos mares coñecen das traxedias nas súas augas. Feitos tristes que algúns quedaron no anonimato e outros, pola súa magnitude ou as circunstancias que os arrodearon, permañecen gravados, con trazos indelebles, na historia sinistra da vida mariñeira.

“O Hidro” era unha lancha que chegara a Foz o ano 1930, procedente de Laredo, onde Tristán “o vello”, e Manuel Blanco Muinelo, histórico secretario do xulgado comarcal, a mercaran. Chamábase “Nuestra Señora del Carmen”, pero as xentes deron en decir que, pola velocidade sulcando as augas, mais ben parecía un hidroavión e daí que todos a coñecesen por “ O Hidro”.

Na tardiña do 8 de outubro de 1935, vai facer 80 anos; ao lusco-fusco, cando intentaba pasar a fatídica barra ata a Ribeira, con vinte bañeiras de sardiñas a bordo, envorcou preto da pena Rubia, quedando coa quilla para arriba. Dos oito tripulantes dous desapareceron: Tristán Alonso e Xosé da Palmeira. Ao terceiro día apareceo Tristán nunha praia de San Cibrao e dez días despois Xosé, avistado por un pescador de cana, nunha furada da costa, en Salave, pretiño de Tapia: curiosamente ambos seguiran rumbos opostos. A profundidade dos cantís e a dificultade dos accesos fixeron que os veciños do lugar tivesen que realizar serios esforzos para levar a terra o cadáver de Xosé, que foi soterrado no minúsculo cemiterio de Salave.

Ás veces feitos tan luctuosos, dramáticos, dan pé a que se produzan episodios de fondo valor humano, solidarios, e que as persoas, ao impulso de tal sentimento, arrisquen sen miramentos e mesmo se salten as leis para lograr mitigar a dor allea; foi iste un deses casos. Tempo mais tarde a nai do mariñeiro, María de Gabrieliño, quixo recuperar os restos do fillo e intentouno cumprindo a legalidade, pero os trámites eran longos e moi custosos para aquelas economías de subsistencia e, por suxerencia do cura párroco,don Xosé Louro, acordaron o seu traslado clandestino, para o que se contou coa complicidade da Garda Civil de Tapia e a de Foz, non dándose por enterada da manobra, cando naqueles tempos, tan convulsos, vixiábase a cotío todo movemento na beiramar; circunstancias patéticas, que deron lugar a actitudes dunha grande xenerosidade, altruismo e valor humano.

Precisábase ademais unha embarcación disposta a asumir o grave risco da viaxe ilegal cun cadáver a bordo, labor ao que se prestou Xesús Lestegás, “ o Relámpago”, vello e recio lobo de mar da nosa adolescencia, patriarca da coñecida e prestixiosa saga mariñeira, coa súa lancha “María”, da que era dono e que él mesmo mandaba.

O desembarco do cadaleito fíxose no muro da vella farola da Rapadoira e traladouse á casa do armador, en Marzán, onde os restos de Xosé quedaron tres días alumeados por unha “mariposa”, ata que foron depositados no cemiterio parroquial.

A gratitude da nai durou por toda a vida; endexamais esqueceu a acción humanitaria, xenerosa, altruista e arriscada do Relámpago.

Foi o do Hidro un episodio de fondo dramatismo do mar de Foz, e da súa malfadada barra, onde tantos homes do noso mar perderon a vida, e razón primeira que impidíu e impide todo desenvolvemento portuario. A súa lembranza quedou fixada na memoria popular.

O Hidro, ao que se recortou o casco, dedicouse a carrexar, dende a xunqueira da Espiñeira, xuncos para estrar as cortes, e rematou a singradura no pudridoiro do Centiño.

(Suso Fernández é Cronista oficial de Foz)