De pura cerna (5)

…/…

Cuba, a illa do caimán durmido, a illa das esperanzas espertas! ¿Ou era a dos desesperos? Si que o foi, ambivalente, ¡e para moitos! Unha cartilla de aforros, un fondo de previsión, pero..., ¿a qué prezo? Os que o sabían, os que experimentaran o prezo daqueles aforros, morreran, a feito, sen contalo, sen dicilo; ¡e total, para qué?

-¡Herminia, -contestoulle a nai, con prudencia, -tes que parar con isto para non caer nunha soberbia, que peores nos poden vir!

-¿E logo, señora, por qué non? Aló fálase en castelán, e como xa o damos aquí, na escola do señor Tellado, que ben di que, ¡Cuando a Cuba fueres, haz lo que vieres…! ¡Estoulle capacitada, mamaíña!

-¡Imposible! Eu, por vella, e ti, por nena, que ata non sei quen me dixo que nesa Cuba das grandes calores, só queren mozas... ¡Uih, iso chéirame mal; coma a cadela aos cans, que ata nunca me parei nese mal pensamento!

Daquela non se falou máis, nada de importancia, que tiñan abondo con evita-los toxos tombados polo nevarío, que facían pídola ao pisalos. A neve, axeada, cristalina, rutilante, tal que unha miríade de diamantes, alumóulle-lo carreiro, de sobra para atinar coas casarías, sen outros contratempos que aquelas espiñadas, ferida sobre ferida. Abaixo, no pasteiro, por tras das casas, había pouca herba, pero a que quedaba sen roer arrefriáballes o fociño ás pobres ovelliñas, que nin se abaixaban para collela. No resto do lugar, co Manuel na taberna, ¡paz!

O padrasto fora compracido naquela busca absurda, coa esterilidade que cabía presumir, máxime con aqueles rigores climáticos, amén da axilidade do canis lupus, dos dous, acaso pai e fillo, que resultou demostrada. O listiño do Manuel, na súa xactancia de coñece-la serra, a serra e maila súa familia, a lobona, esquecérase de ponderar que estaban en Xaneiro, mes de amores, de rivalidades, de machismo, de celo... Gregarismo das manadas, festíns nupciais... Depredación absoluta: ¡o que precisaban, o que almacenaban, o que depreciaban...!

Aló de noite, ás tantas, desde que se calmaron aqueles cans de palleiro, polo menos un en cada casa, de quitado na do Manuel e na do Colás; co rosario rezado a carón das lareiras respectivas; e cos lobos encovados no mato, nos abeiros da serra, extinguidos aqueles ouveos, aqueles urros de demarcación, convocadores da loba... Durmida, en definitiva, toda ou case toda a natureza sensible. Alborotados os ríos, que de noite oíanse de lonxe as súas fervenzas, medio fluídos e medio axeados, a punto de carambelo, como cumpría á estación. Con tantas cousas periclitadas, adurmiñadas, resoou, naquela quietude absoluta, case fantasmal, con nerviosa insistencia, o cadeliño de ferro forxado que servía de martelo, de petador, no portal da currada da señora Silvina.

-Toc, toc; toc, toc.

Pero a boa muller nin se molestou en asomarse pola ventá, que xa estaba afeita ás chamadas desaboridas, ás alarmas, fosen nocturnas ou diúrnas.

-A modo, Manuel, petallón do nabo; ¡xa vou! -E foi, pero rosmando, rosmando e facendo, segundo se poñía aquelas zocas lampas, as de estar na casa, e botándose por riba dos ombros un dengue, de calquera maneira, encima da súa camisola de estopas.

-Toc, toc; toc, toc.

Manuel, que non quitaba a man do petador, empoleirado na egua, sen apearse dela, dálle que dálle, que nin que estivese tirando do badalo dunha campá para tocar a rebato. Silvina, en paralelo, desde dentro, loitando coa tranca:

-¡Condenado de home, qué maneira de abusar! Non petaches así na botella do Cuco... Non, ho, que ben aguantou nas túas mans, que seguro que quedou escorrida...; ¡por dentro, e ben sucia por fóra, que a estou vendo!

-Toc, toc. ¡Sil..., Silvina...; abre, que aterezo de frío!

A berros, que non sabía, que non vía nin oía, que a súa muller estaba a un furco del, loitando, por dentro, con aquela tranca da porta, inchada da humidade, esforzándose por correla para un daqueles buracos das marcacións. En vista de que non calaba, tamén deu en berrar, aínda que non tanto, para acalalo, que a estaba poñendo nerviosa con aquelas sacudidas, que se lle crebaban os brazos, sen luz, ás tentas..., e cos toxos da estrume feríndoa, buscándolle as canelas, pois, coas présas, nin se parara a poñe-las medias.

-A modo, Manuel, que che vén ao pelo refresca-la cachola; aí fóra, á intemperie... Inchou a tranca...; un tarugo mal feito, de madeira verde, que todo é humidade, e daquela non a dou quitado. ¡Dódame a quen a fixo, que fuches ti, que nunca cousa boa..., salvo aquilo de irte ao Panamá! ¡Ai, ho, qué burros deben ser por aló, nesoutro mundo, e iso que lle chaman o Novo Mundo, para que chegases a gañar diñeiro..., e xa non fose arroubado!

Agora oíuna, pero estaba desesperado, insistente, apremante..., que nada lle apetecía tanto como salta-la parede da eira, que ben o podería facer upándose no arnés se estivese sobrio, para entrar desde alí pola porta da caseta da herba, para axudarlle á súa muller naquel atranco dunha tranca atrancada.

-Toc, toc. ¡Veña, veña; Silvina, espílete, que morro de frío, con esta manta mollada, e vaise arrefriar a besta..., que vén suada!

Ela contestoulle tamén a berros, para que a oíse desde fóra, desde o curral:

-Mira, ho, síntoo pola besta...; ¡máis que por ti, o dobre! Se tes sono, durme no curral, e pon os toxos de almofada; ou vaite para xunto dese can do Herdeiro, que a tal momento é a compañía que mellor che vai... Pasa, home, pasa, que xa está; ¡uih esta chavella, o que me deu qué facer! Pasade os dous... ¡Pero agáchate, só animal, que vas dar coa cachola na pedra do lintel; e despois da pedra, nos cangos! ¡Arrenego...; cómo ves; e iso que hai lúa...! ¿Caíches? ¿Tiráronte no Ribón? ¡Ai, logo; xa sei quen foi; que Deus llo pague á besta! Vés máis enlamado có porco do Santo Antón... Ponlle unha manta á egua, outra, unha que estea seca, ou mesmo un limpeiro..., ¡folgazán! E para ti vouche baixar unha muda, á cociña..., ¡que así non podes subir ao sobrado, que o pos pingando! E mais iso de subir..., ¡esta noite quedabas do mellor na corte da cocha, acariñando nela! ¡Non, miña pobre; se me oíches, querida marrá, non gruñas, que non che deixo ao Manuel, que vas enfermar ti, co que cheira ao alcohol, que non estás afeita aos porcos..., desde que te capamos!

Ademais de vir, e de estar, feito un torgallo, sucio, mollado, coa roupa evidenciando unha caída, desta vez indiscutible, tal que no máis fondo dunha corredoira, aquel homazo seguía con aquela obsesión, coa que o levou á curda subseguinte, á enésima:

-Sil..., Sil..., Silvina; ¿apar..., apareceron..., esas ovellas? ¡Hip; a súa carnaza, onde está, onde a puxeches? ¿Eses rapaces, trouxérona?

-¿E ti preguntas polas ovellas, maldito? ¿Non dixeches que es o mesmísimo lobo? ¡Daquela pregúntalles aos teus irmáns!

De camiño para a cociña, arrimándose ás paredes:

-Sil..., Silvina..., xa empezamos?

-¡Si, ho, empezar empezamos, pero nunca damos rematado; outra vez, que xa che abrín a porta! ¿Lémbraste? ¡Nunca tal fixese...! Pero o malo, o inimigo malo, está en ti, dentro de ti, que sempre empezas e sempre acabas levado do demo, que así te trata, que só hai que verte! Mal para todos..., ¡menos para os taberneiros!

-¡Recoño, eu non bebo..., do teu!

Cabreouse tanto que, entre os nervios, a chea, e maila escuridade, tropezou con algún saínte e caeu estrapallado nas lastras da cociña. Silvina, coas mans como adoitaba poñelas, en xerras, no van, nin se molestou en tirar del, que o deixou uparse só, inestable, loitando coa gravidade:

-¡Ai, ho, é unha mágoa, que se fose do meu, co pouco que me queda..., non che fiaban! Veña, apártate de aquí, que che vou quentar unha pota de auga..., ¡para que quites esa lorda! E despois voute subir ao sobrado, por unha caridade, que agora adoitamos usa-la camariña, esta, a da cociña, que a preciso para bota-los feixes do verde..., pero tampouco estabas mal nela, a cotío, tódalas noites, a ver se coa humidade das herbas te levaba o demo para un sitio seco, tal que ao inferno, que o tes merecido polo que nos fas sufrir, ¡e para máis inri, sen fundamento!

Despois de todo aquilo, e de repoñer a tranca, ás apalpadas, máis por rutina que por seguridade, que alí pouco había que roubar, Silvina foi tirando do seu home, do seu tirano, xa baldeado e mudado de roupa, cara ao sobrado, esqueiras arriba. Por fin déronse metido na cama, e a boa da muller arroupouno, con cantas mantas tiñan, perdoándolle, de paso..., ¡transitoriamente! Aos poucos deron en suar, entre as trapeiras e mailo bafo que subía da corte das ovellas filtrándose polo sámago da tarima vella, con buracos coma puños. Aquela suor salvounos: Á Silvina, para amolentar naquela molleira, na que atrapara aló arriba, polos cumes da serra, busca que te buscarás, infrutuosamente, naquela pescuda inútil, pois os lobos non deron razón do seu celeiro! ¿E do Manuel, qué? ¡Nin mantas precisaba, que as resistía todas, incluso as ganas de traballar, pois, ou non as tiña, así, de nacemento, ou as vendera no Panamá, naquela obra do channel, ou se lle esqueceran abandonadas nun daqueles catres!

De costas ao seu roncón, Silvina persignouse para pregarlle a Deus que lle amolentase aquel homazo que se lle enrolaba nas mantas, acaparándoas; e que tanto lle atordaba na filla do seu Amadeo, aquel home sensible, dos bos, dos poucos, e por ende, odiado do seu rival, do segundo..., ¡aquel que foi ás sobras!

-¡Santa Providencia bendita, ou mo coces, ou do que non, fai o favor de levalo, lonxe, tal que ao Purgatorio, que este homazo precisa volta e media, ou dúas, dúas voltas; dúas ou tres, que ben as resiste, nas brasas do inferno! Mira, Señor, outra cousa: ¡Despois de cocido, de ben escaldado, non mo poñas por xunto do Amadeo...! ¡Pídocho polos teus cravos, que este é capaz de pegarlle unha labazada, no Ceo que sexa!

¡Ai, Señor, Señor, -Seguiu rezando á súa maneira, a media voz, con perigo de que a oíse aquel roncón da gaita, pero non foi así, pois, coa calor, quedárase de pedra, -ben sei que é pecado matinar nisto, mais, coas ganas que lle teño, que non o dou quitado da cabeza, nin á de tres, que non me sae, que este fulano, este Manuel, nesa Panamá do diaño, maldito sachada debeu dar nesa foxa da que tanto fala, da que tanto presume...! Que Deus me perdoe, pero teño esta sospeita no caletre: ¿Verdade, Señor, que este fulano, no que Ti pouco ou nada debes mandar, foi un ladrón, ou un asasino, ou é que botou nunha vella...? Se cadra esganouna, ou lle deu canto tiña con mentiras, ou de aburrida..., que esta cousa que durme aquí, aquí comigo, aquí ao lado, e por veces faino derriba, fochica que te fochicarás, que nin dá fochicado, que se llo consinto é tan só por ir tendo algún remexo na espera de que escampe, para que non lle dea por mata-la miña filla, ou peor cá iso..., que este Manolón, que lle deron en chamar así, e ben chamado está, o que é traballar..., cunha aixada, co pico e coa pa..., ¡na vida!, que nunca o fixo, nin o fará; ¡ou si, se é por milagre! ¡Ai, Deus, perdoa, pero como ninguén mo di..., eu quixera adiviñalo!

Discorreu e discorreu, pero quedouse coas dúbidas, coas mesmas que tiña, que Deus non lle falaba, non lle contestaba, nin por soños, e logo que o seu Manuel, tan calado para as súas cousas, ¡só para as del!, nunca dera indicios da procedencia daquela fortuniña, por moito que lle preguntasen ou lle insinuasen.

Por sobre do día, despois de que cantasen os galos, o de Peruxo incluído, que xa era vello e non se daba présa en chama-las pitas para o galeo, durmiuse; de cansada, pero máis ben de aburrida daquela vida oca, miserenta, nun permanente rife-rafe, naquelas trafulcas crónicas. Unha vida de pouco zume, ou que ela non acertaba a espremelo, quedándolle, iso si, aquela esperanza de que a súa Herminia, da que lle dixera o señor cura que tal nome era suevo, significando grande, ou forte, tería mellor fortuna cos mozos, tal que se callaban aqueles namoros, que ben os viña observando, coa particularidade de que o Toño parecía rexo, ¡que rexo, teso e bo, para unha muller, tres sortes son!, en verbas do mesmo párroco.

¡Xa son grandiña, que me veu...!

Pola corredoira que vai, ¡que ía, antes desa Concentración Parcelaria que gozou / padeceu esta parroquia!, de Vilar a Sagaruxe, un día de tantos, ao serán, chegando á primavera, e polo camiño da escola, da escola privada, ¡unha institución, daquelas de a ferrado!, concretamente do señor Tellado, que a daba, que a poñía, na propia vivenda. Nun animado parrafeo, cos cartapacios en cadanseu fardel, para que non collesen humidade.

-Toño, do que vimos falando, que me parei a matinar nisto, ti sempre, e de sempre, estás convencendo en min, acalándome, pero a verdade é que, por moito que o digas, por moito que me animes, non podo vivir co meu padrasto...

O rapaz tentou de serenala, e para máis confianza, colleuna da man:

-Non esaxeres, que aínda non te papou!

-¡Xúrocho; e mais non fai falta que o faga, que ben o sabes! Desde aquel día dos lobos...; ¿non te lembras?

-¡E non hei! ¡Nunca máis gorda nos pasou na nosa crianza!

-Pois iso, que sempre está roñando: cando non é comigo, faino con miña nai, ou coas dúas á vez. ¡Colle esa teima cada dous por tres! Tenme manía, ¿sabes?, que ben lla noto; ¡cadora máis! E ti tampouco saes ben librado desta guerra... Cheguei a pensar que calquera día pega comigo, que ese é capaz de forzarme se venta que xa son muller, así que terei que esconder os meus trapiños, ou lavalos lonxe da casa, tal que aló arriba, na serra. Todo o fai por vinganza, ¿sabes?, pero non sei de que, como non sexa deses celos que lle ten ao meu pai..., ¡que en paz estea! Tal xenreira, agora de morto..., ¡é de tolos!

Por máis que discorrese, e por vontade que puxese, Toño non era quen de atopar solucións pois aquel problema persoal resultáballe desproporcionado, fatidicamente insoluble; o único que podía facer, ou intentar, o único que se lle ocorría, era acougar na rapaza, animala, alentala canto lle fose posible:

-Miña nena, despois do que levamos falado..., ¡é que nin sei qué dicirche! Se esta ferida fose do corpo, árnica; pero como é da alma..., ¡daquela, sufre! ¡Só iso: sufre, e cala!

-¿Sufre ou xofre, que como ese Manuel é un diaño, igual lle sentaba ben unha cunca de xofre, do de desinfecta-las cortes?

O rapaz pasou por alto aquela chanza, más dramática que sarcástica:

-Oes, agora que dixen iso da alma, ¿e se falases, ti, ou túa nai, co señor cura? É cuestión de que colla ao Manuel polas lapelas, aló arriba, no atrio do convento, mentres estea sobrio; quero dicir, antes de que entre na taberna do Cuco, ¡que daquela pode confesalo ben confesado! ¡Polo menos, coa regra da atrición!

-¡Toñiño, iso non vale! ¿Non te lembras que sempre di que é ateo, que aprendeu esa relixión dos que non a teñen, por aló adiante, nese Panamá do diaño? ¡O único se lle zosca don Serafín co hisopo, á traizón, polas costas; na caluga que sexa, coma quen mata un coello!

Toño, parándose, refolgou a fondo para bota-los diaños, para que non pegasen con el, pois aquela idea de Herminia..., ¡de Deus non viña!

-¡Muller, que te pasas...! Mira, o mellor é que non lle atendas, que te fagas a xorda, que non lle fagas caso; cara adiante, polo teu camiño, á túa maneira, pero cos ollos ben abertos para que non te zosque; iso si, facéndote a xorda..., ¡que nunca choveu que non escampase, nin na meirande das invernías! Eu, no teu caso, o que faría é achegarme á túa nai, cadora máis, coma os pitos coa pita; ou comigo; pero non andes soa, nunca, e de noite, menos..., ¡por se acaso!

-De noite non hai perigo, que Manuel sempre rúa, a cotío, salvo cando enferma...; ¡e de enfermo, mentres tuse non ladra!

-Mira, nena, por un se acaso, che repito; caladiña e lonxe, que encirrar ao Manuel é coma encirra-lo can de Penelas, que canto máis o atacas máis rebinxe se pon. Agora, que logo vén o verán, coa secura...; coa secura, digo, vaise quedar sen saliva, e para daquela vólvese mudo, ¡coma as penas da Ferradura!

Herminia detívose, encarándoselle ao rapaz para darlles máis énfase aos seus argumentos:

-Meu Toño, esta cousa non é para bromas; nin para rir, que ti ben falas, que teus pais son xente... ¡Xente, xente! ¿Entendes? Pero, se vivises co Manuel, coma eu, a cotío, día si e día tamén, daquela...; ¡daquela, quéroche un conto!

O mociño, máis fatalista, pero tamén máis cuco, máis posibilista, e incluso algo machista, tentou de imbuírlle resignación, aquilo tan campesiño de, ¡dáme pan, e chámame Xan!

-Miña nena, para remata-lo conto entendo que terás que seguir así, coa cruz, e do que non, pon estopas nas orellas, polo menos ata que eu volva de servir a El Rei, que daquela casamos, e coa mesma, véste para a miña casa, que se aínda non chegases aos vinte e tres...; ¡xa sabes, iso da maioría das mulleres!, daquela fágote depositar ca casa dun veciño, ¡polo Xulgado que sexa!

Xa naqueles tempos, atoparse con un labrego que non fose entendido en Leis..., ¡nin no propio Montecubeiro! A proposta fíxolle graza á rapaciña:

-¿Teremos que chegar a iso? ¡Se tal facemos, o meu padrasto vaivos queimar o palleiro! ¡Ai, Toño, qué me dis, qué largo mo fías! Non aguantarei tanto, que é imposible, co que nos tolea esa fera, ese borrachuzas. Cheguei a tal punto no meu desespero que xa prefiro arrincarlle unha ovella ao lobo antes que come-las papas diante do Manuel, ¡que sempre me olla coma quen esmaga unha limacha!

O rapaz, compasivo, pasoulle unha man pola meixela:

-¿Ti, unha lesma, co guapiña que es...? ¡Cómao o demo, que se non fose polo escándalo, habíalle amosar unha navalla!

Herminia, máis prudente, propúxolle:

-Meu Toño, vaiámonos de aquí, que a única receita vai ser fuxir; ¡del, e desta miseria, que nos fai depender do seu pan, do seu pan e dos seus cartos! Pero xa, de contado, ti e mais eu, para Cuba, pois con iso deixámolo en paz; e daquela, como di o cura cando nos manda saír da igrexa, ¡Laus tibi Christe!

-Muller, ti falas ben, pero as cousas non son tan doadas...

-¡Si que son! Voulle escribir á tía Henriqueta contándolle canto nos pasa, que de seguro nos manda as pasaxes..., ¡para dous, ou para tres! Toñiño, decídete; ¡faino por min! -E coa mesma colgóuselle do colo, agarimosa, persuasiva, estampándolle na meixela un bico, ben sonoro e bastante coactivo, pero o rapaz tiña as zocas achantadas na lama da corredoira, no país; ¡no país e nos propios deberes, tanto filiais como fraternos, así que aquela chuchiña non foi prezo suficiente para arrincarlle a deserción proposta.

-¡Herminia, ten formalidade! ¡Que non, que non pode ser, que cho teño dito, e ti veña arrandear! Pensa en miñas irmás, nas dúas... ¿Que lles fago; a elas, pero tamén aos patrucios? Coa pouca saúde de miña nai, e o pai zoqueando; nos veráns, segando; case sempre por fóra, ao xornal! ¿Que será deles se non lles gardo a facenda, maiormente no inverno, que as mulleres tedes que aprender a coser para casarvos algo ben, o mellor que se poda? Despois está a cava, catro fanegas de sementeira, que as penso entolar eu mesmo, que nos darán a vida... ¡Así deixamos un leiro a prado, e aumentamos unha vaquiña..., así sexa das de cabana! Nestas circunstancias, di a verdade, ¿podo escapulirme...?

Pero a rapaza, pola súa parte, tíñao claro:

-¡Iso ten arranxo! Levámolas connosco; ás túas irmás, digo, e que aprendan polo mundo adiante, que en Cuba teñen boas costureiras, do mellor, que moi traxadas che veñen esas que volveron, tal que a Dolores de Peruxo...! ¡Nin sei se vestirá mellor a Raíña de España, que ata será imposible pasarlle diante á Peruxa!
…/…