Os españois e a picaresca

Creo que o "pequeno Nicolás" ou como queira que se lle chame é o fiel reflexo da España pícara retratada no Lazarillo de Tormes (obra clásica do XVI) no que un neno aprende a mentir para sobrevivir. Neste caso haberá que entender a supervivencia como unha síndrome do medre social e de ambición política. O que vén sucedendo e que tantos exabruptos nos arrínca (corrupción de corrupcións, todo corrupción) non é o mal dunha caste -difiro do líder de Podemos- senón o mal dunha sociedade.

Difícil póñoo, pois, á hora de buscar solucións de rexeneración democrática. Fai algo máis dun ano, a Fundación BBVA publicaba un informe Values and worldviews II sobre estilos de vida, valores e crenzas, baseado en 15.000 enquisas realizadas a cidadáns dos países membros da UE. Neste traballo púñase de manifesto que somos un país desconfiado das institucións e dos individuos. Unicamente entran nas nosas esferas de confianza os familiares e amigos máis íntimos.

O columnista de El País Reyes Linera Paredes ("Coa picaresca no ADN" 10-07-2013) facía referencia a este informe e resumía en titulares: "os españois somos os europeos que máis desconfianza mostramos cara ao próximo. Sociólogos e historiadores coinciden en que é un carácter forxado durante séculos e que inflúen a corrupción e a relixión e que a crise só agudízao". Nin máis nin menos.

Imos moi emparellados, de acordo co estudo de referencia, cos franceses.

Chamoume a atención o da relixión como factor de desencadenamento. Naturalmente, hai varias teorías ao redor da asociación da desconfianza coa xestión política. A historiadora, Ana Clara Guerreiro da Torre, á que apela Reyes Linera, diferenza entre os pobos latinos do sur e os do norte, os primeiros católicos e os segundos protestantes ou calvinistas: "No ámbito católico, o que mente é o listo, porque logo arrepíntese e Deus perdóalle; iso permite unha manga ancha que non existe nos países protestantes ou calvinistas, onde os cidadáns son máis conscientes do seu comportamento e máis responsables duns actos polos que teñen que responder ante a sociedade", explica Ana Clara Guerreiro.

En fin, probablemente se continuamos profundando atopemos razoamentos varios e dispares, pero non me dirá o amable lector que o caso do "pequeno Nicolás" non é calcado ao caso do Lazarillo de Tormes, coas excepcións que inicialmente apuntaba, e da teoría de que España é un país de pícaros.

Sei que algunhas, talvez moitas, persoas poderían darse por aludidas e mesmo ofendidas se len isto. Serían a excepción que confirma a regra, porque afortunadamente queda xente honesta e non se pode incorrer en afirmacións absolutas. Esta é a esperanza, doutra banda, dun cambio de marcha desexable e penso que inevitable.