O cego da Morena

PERSONAXES POPULARES

O CEGO DA MORENA

Nado en 1924, de familia moi homilde do barrio labrego e mariñeiro de Marzán, evidencia histórica que Manuel María, o poeta que da nome á nosa Casa da Cultura, expresou con estes versos: “... onde as redes mariñeiras a enxugar estàn /no medio das medas / e os medeiros do pan”.

Acaso fose Anxel Palmeiro Fernández, “O Cego da Morena”, o focego mais singular, entrañable e popular do s.XX. Singularidade era, por exemplo que, o invidente de nacemento, montase en bicicleta e nela percorrese as rúas da vila. Dise que a carencia dun sentido fai que se exerciten outros que se potencian e nalgunha medida palían a ausencia daquél; e así era no noso home, que alindaba a vaca polos altos cumios dos acantilados da beiramar.

Contábase a anécdota que nunha ocasión o levou a emborcar nunha cobranta da beirarrúa, cando o ciclista voltaba do baile de Fazouro, unha madrugada de verán...; diante del, moi pretiño, marchaba, tamén en bici, o amigo que lle servía de guía porque o cego, “pisándolle os cancaños”, seguíao tralo ruido que o de diante emitía ó rodar entre as pedriñas soltas da beirarrúa. Fronte á que hoxe é a Estación de Servicio había unha cuneta ancha e fonda; o que o antecedía tivo un despiste, botouse fora da estrada e foi dar a ela e o cego seguíuno, caendo enriba del. Amontoados na cuneta ambos culparon ó outro do incidente; incorporáronse, sacudiron as roupas e seguiron camiño das súas casas...

Na adolescencia, cando os rapaces tiñan, entre os “deportes” favoritos “, roubar” a froita nas hortas, o invidente era todo un experto escalador dos muros, brincando déstes ás árbores e fuxindo da vixilancia do dono que, nalgúns casos, exercíana disparando postas de sal con escopetas de balines.... case sempre era él quen saía indemne... Severamente castjgado polo destino co infortunio da cegueira, cando alguen preguntaba se non sentía mágoa pola mesma él, con filosófica resignación,decía: ¡Total, para o que hai que ver...!”, aínda que tamén ás veces expresaba a súa frustración por non ver os fillos... ou o mar.

Algo que o intrigaba era a auga: cómo tendoa nas mans se escurría e desaparecía.

O cego e o cronista mantivemos unha longa e entrañable amizade. Polos anos 50 o que suscribe cursaba o bacherelato nos Maristas da Coruña e Anxel exercía os posibles laborais vendendo o Cupón.

Él levaba pouco tempo nos eidos de María Pita, cando unha mañán que, como a cotío, marchaba á rúa Juana de Vega, para ofrecer a súa mercaduría ós viaxeiros do Pullman (o coche Ribadeo- A Coruña) que nela tiña a parada, atopámonos. Tralo saúdo afectuoso contounos que estaba moi contento; que na Organización tiñan un coro no que él cantaba (lucía unha fermosa voz de baixo), que facían excursións... e que tiña noiva. Na última saída que fixeran foran a Santiago, e fixo tal descrición da Cidade do Apóstolo que un colega do Colexio, que nos acompañaba, (Santiago Villaamil, “O Chato”, de Lourenzá), nunca creeu que fose invidente; e que polo tanto que endexamais a vira..

Anxel padecía con frecuencia dores e molestias no estómago que lle producían serio malestar, polo que a cada intre acudía ó médico.

O ano 1964 este relator mercou o primeiro coche: un Ford con rodas de radios e frenos de varilla, fabricado en 1933, facía 30 anos. A primeira viaxe que nél fixo á capital da provincia foi precisamente para levar ó amigo a un especialista do aparato dixestivo, o doutor Cimadevilla, que lembramos tiña a consulta nun primeiro andar da Praza do Campo. Alí o mirou e remirou, e diagnosticou: “ este señor tiene un cangrejo en el estómago”.

Trala visita médica marchamos comer ó Bar Progreso, hai moitos anos desaparecido. Alí, nun pequeno mostrador que había á entrada, á hora dos viños, xuntábase unha peña á que nos unimos. Neses casos nunca faltaban as cantigas da terra e Anxel non só facía unha magnífica segunda voz, senon que a maiores acompañaba con grande destreza levando o ritmo ó bater o caiado contra o mostrador. Cando ían media ducia de cantigas, e outras tantas tazas de ribeiro, xa co ambiente caldeado, Anxel, alzando a voz, e dirixíndose a nós, coa retranca e o sentido do humor que lle eran propios, moi serio,díxonos: “ ¡Ti bebe tranquilo, que para abaixo levo eu o coche... !.”. É doado maxinar cómo foi celebrada entre os contertulios a inesperada saída do noso persoeiro... co que pasado algún tempo fomos a outro prestixoso especialista de Oviedo: o doutor Morán, pero... o doente marchou para o outro mundo levando o cangrexo canda él....

O fútbol era unha paixón para o home. Forofo deportivista, asistía ós partidos situándose ó fondo dunha das porteirías, dende a que controlaba canto sucedía no campo, do que daba razón polo miúdo, participando plenamente mesmo nas discusións das xogadas entre os espectadores . Cando nos partidos de barrio que xeralmente se xogaban na rúa, o balón era a vexiga dun porco hinchada, da que penduraba un cascabel; él xogaba de porteiro...

Durante a estadía na Coruña, Anxel, moitos anos directivo, foi o representante permanente do C.D. Foz na Federación Galega de Fútbol, e alí resolvía cantas cuestións e papeleo tiñan que ver co mesmo; labor que lle facilitaba a súa amizade co entón Secretario daquel Organismo, Tito de Llano. Era tamén o “guía oficial” e acompañante de canto focego que, decoñecendo a cidade, chegaba a ela.

O noso heroe mantivo unha fonda relación de amizade coa familia Cageao, os donos do cine, ós que auxiliaba en mjl facetas, mesmo na cabina de proxeccións, da que quedaba encargado en ausencia do responsable, tendo en conta a tecnoloxía da época que obrigaba a pasar a cinta por entre dous carbóns ardendo, o que requría moita vista pois para conseguir unha iluminación óptima na pantalla había que acercar ó máximo os dous puntos de lume ó paso da película fácilmente combustible, extremo que o operador ocasional controlaba pola intensidade do calor que percibía.

Polos anos 60, e durante tres tempadas o clube militou en 3ª División e o xornal Faro de Vigo, do que este cronista era corresponsal, editaba o semanario Faro Deportivo có que tiña o compromiso de enviar as crónicas dos partidos celebrados en Foz; información que ó rotativo interesaban moito porque a maioría dos equipos do grupo eran das Rías Baixas, onde o xornal tiña maiormente o seu feudo. Pero ocurría que às veces o cronista non podía presenciar o encontro, por coincidencia horaria co negocio familiar, e nese caso tiña a solución en Anxel: él, que nunca faltaba ó mesmo, ó remate contáballe, detallada e fielmente, canto alí sucedera; con esa información elaboraba a crónica que por teléfono transmitía ó xornal. Pasado algún tempo, en xuntanza celebrada na sede do mesmo, na cidade olívica, contamos ós presentes a historia: o redactor-xefe, escandalizado, botouse ás mans a cabeza, decindo: “ ¡Qué crás de crónicas mandarías ti, asesorado por un cego!...” Ó que respostamos: “ Pode que non fosen boas ou mesmo malas, pero da eventualidade non podía culparse ó asesor senon ó cronista; él era infalible....” Pensa un que o xornalista nunca o creeu; pero era verdade.

Certo veciño e amigo que tódolos días, ó remate da xornada laboral, tras asearse saía a tomalos viños era presa do cupón de Anxel, pois así que éste detectaba a súa presencia en calquera dos locais do recorrido ía directo a èl pois era venta asegurada,. entregándolle a participación En ocasións o cliente quixo poñer a proba os recursos do vendedor e ante a presencia deste mantíñase en silencio para non ser identificado, pero de igual xeito ía directo a él. Ata que éste, intrigado, preguntoulle: ¿Cómo fas ti para descubrirme se para evitalo eu non emito palabra...? – Como non cambies de masaxe, estás listo, respostou Anxel. Efectivamente o amigo usaba un masaxe novldoso que non había nas tendas de Foz e que él mercaba en vila veciña...

Anxel casou con Tina, a noiva da que nos falara aquela mañánciña dos anos 50 na coruñesa rúa de Juana de Vega, e a parella tivo tres fillos...

Cando “O Cego da Morena” finou, (1988), ós 63 anos de idade, deixou disposto que co seu cadaleito se dera unha volta compreta ó Campo Martínez Otero, e así foi. Deste xeito remataba a xeira vital de quen foi sen dúbida personaxe singular, popular, respetado e querido na xeografía humana do noso pobo: o cronista endexamais o esqueceu.

(Suso Fernández é Cronista oficial e Fillo Predilecto de Foz)